Thursday, June 7, 2012
კომპიუტერი XXI საუკუნის ”დედაენა”
კომპიუტერი (ინგლ. computer) ინგლისური სიტყვაა და გამომთვლელს ნიშნავს. ეს არის ელექტრონული გამომთვლელი მანქანა, რომლის ძირითადი დანიშნულება ინფორმაციის სწრაფად დამუშავებაა; კომპიუტერი, ისევე როგორც ნებისმიერი მანქანა, ადამიანის ნება-სურვილს, ბრძანებას ემორჩილება. კერძოდ, იგი მუშაობს ადამინაის მიერ წინასწარ შედგენილი პროგრამის მიხედვით. დამუშავებული ინფორმაცია მრავალი სახის შეიძლება იყოს რიცხვები, ტექსტი, გამოსახულება ან ხმა კომპიუტერის დანიშნულება საკმაოდ მრავალმხრივი შეიძლება იყოს. ფაქტობრივად, ესენია უნივერსალური ინფორმაციის გადამამუშავებელი მანქანები. თანამედროვე ელექტრონულ კომპიუტერებს ინფორმაციის გადამუშავების უზარმაზარი სისწრაფე და შესაძლებლობები აქვს ადრეულ ნიმუშებთან შედარებით, და ისინი ყოველწლიურად უფრო და უფრო ძლიერი ხდება.
სწორედ ამ “ჯადოსნურ მანქანას” უკავშირდება დისკუსიები იმის შესახებ კარგია თუ არა მისი გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში. სხვადასხვა რელიგიის მიმდევართა ზოგიერთი ადამიანი კომპიუტერს რაღაც ცრუ რწმენით უდგება. არის იმგვარი გართულებული შემთხვევებიც, როდესაც გამორთული კომპიუტერიც კი საშიშად არის მიჩნეული. ამგვარი ადამიანები კომპიუტერის ყოველგვარი გამოყენების წინააღმდეგნი არიან, რაც, თავის მხრივ, რადიკალიზმის თავისებური გამოვლინებაა და არანაირად არ ეთვისება ეკლესიურ აზროვნებას.ამასთან დაკავშირებით განვმარტავთ, რომ კომპიუტერი მხოლოდ და მხოლოდ უბრალო მანქანაა, რომელსაც თავისი შესასრულებელი ფუნქციები აკისრია. ის ადამიანმა შექმნა და ისევე, როგორც ყველა სხვა გამოგონებისა თუ ნივთის მოხმარება შეიძლება როგორც სასიკეთოდ, ასევე ცუდი მიზნისათვის, ასევეა კომპიუტერიც. ტექნიკური პროგრესი თავისთავად არ არის ცუდი. არსებითი ის არის, თუ ადამიანის მიერ რა მიზნით იქნება გამოყენებული. მაგალითისათვის შესაძლებელია მივუთითოთ ისეთ უბრალო სამუშაო იარაღზე, როგორიც არის ნიჩაბი, რომელიც შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც სამშენებლო დანიშნულებისათვის, ასევე ადამიანისათვის ფიზიკური ზიანის მისაყენებლად.ყველაფერთან ერთად, ერთი რამეც არის მნიშვნელოვანი. თუ დავუკვირდებით დღევანდელ რეალობას, დავინახავთ, რომ კომპიუტერის გარეშე რაიმე საქმის წარმოება თუ ორგანიზაციის არსებობა აბსოლუტურად შეუძლებელია. კომპიუტერი საკმაოდ პრაქტიკული ინსტრუმენტი აღმოჩნდა საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვადსხვა სფეროსათვის. კომპიუტერებით ხდება ბიბლიოთეკის კატალოგებით მომსახურება, წინააღმდეგ შემთხვევაში ქაღალდების ზღვაში ჩავიძირებოდით; კომპიუტერით ხდება ათასობით მაღალხარისხიანი წიგნის გამოცემა, ურომლისოდაც თავად წიგნის წარმოების პროცესი გაჭიანურდებოდა და შედეგად მრავალ სფეროში წინსვლა შეფერხდებოდა; კომპიუტერით ხდება სახელმწიფო უშიშროებასთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესი საკითხების გადაწყვეტა და ა. შ კომპიუტერი რამოდენიმე წლის წინ ფუფუნების საგნად ითვლებოდა, მაგრამ დღეს იგი აუცილებლობაა. კომპიუტერთან ურთიერთობა უკვე თითქმის ყველა ასაკობრივ ჯგუფს აქვს: სახლში, სკოლაში, უნივერსიტეტში თუ სამსახურში.
21-ე საუკუნეში კომპიუტერი ითავსებს წიგნის, კალმის, ტელევიზორის, ტელეფონის, ინსტრუმენტის და ფუნჯის როლსაც კი. კომპიუტერით შეიძლება იშოვო მილიონები თუ არა ცოლი/ქმარი მაინც. ეს არის დღევანდელი რეალობა
კომპიუტერის დანიშნულება მართლაც რომ მრავალგვარია, თანამედროვე სამყაროშიი კომპიუტერი არის ცივილიზაციის მამოძრავებელი ბირთვი რომელიც ხელთ გვიპყრია. მისი მეშვეობით შეიძლება ინფორმაციის მოძიება, გავრცელება, აგრეთვე დიდი სიწრაფით დამუშავება და რაგა თქმა უნდა რაც ყველაზე უმთავრესია ტექნოლოგიების მართვა, აქედან აგსანიშნავია მიგწევები სამედიცინო სფეროში. კომპიუტერის მეშვეობით აგმოჩენილია მრავალი მანამდე განუკურნებელი დაავადები წამალი და ტექნიკა რომელსაც შეუძლია ძალიან მძიმე დაავადებათა განკურნება. გარდა ამისა კომპიუტერის საშუალებით აკვირდებიან დედამიწას და პროგნოზირებენ ამინდს რაც შტორმის ან სხვა სახის ამინდის გაუარესების შემთხვევაში იძლევა ადამიანთა გადარჩენის საშუალებას. ამის გარდა კიდევ მრავალი რამის თქმა შეიძლება კომპიუტერზე მაგრამ ჩემთვის გამორჩეული ეს ღირსებებია, რადგან ადამიანის გადარჩენა ყველაზე კეთილშობილური მიზანია რაც შეიძლება ამოძრავებდეს ადამიანს. ამ ღირსებებისა მას აქვს რათქმაუნდა ნაკლიც და თან არაერთი. ერთ-ერთი განსაკუთრებული ნაკლი ისაა რომ მან ჩაანაცვლა ადამიანი და ახლა თითოეულ ჩვენგანს კომპიუტერთან უფრო მეთი დრო აქ გატარებული ვიდრე თუნდაც მეგობრებთან, რაც თავის მხრივ გრძნობების გაციებას, ადამიანურობის შესუსტებას იწვევს.მეორე რაც უნდა აღინიშნოს ისაა რომ მან ახალგაზრდობის უმრავლესობაში გამოდევნა წიგნის კითხვის საჭიროება, რაც შესაძლოა ტრაგედიის მიზეზიც გახდეს. კომპიუტერის მეშვეობით ვიკვლევთ სამყაროს ვცდილობთ მივაღწიოთ უფრო მეტ პროგრესს მაგრამ უმთავრესი ადამიანურობის შენარჩუნებაა და სწორედ ეს ავიწყდებათ ადამიანებს. მე ვეთანხმები მოსაზრებას რომ "საიდუმლო მხოლოდ მანამდეა მიმზიდველი სანამ საიდუმლოა" და თუ ჩვენ იმაზე მეტს გავიგებთ ვიდრე ეს საჭიროა ვფიქრობ ეს ჩვენ ცხოვრებას აზრს დაუკარგავს... ჩემი დასკვნა კი შემდეგნაირია, კომპიუტერი მართლაც სასარგებლოა მაგრამ მხოლოდ მისი სწორად წარმართვისა და საზთვრების დაცვით. რადგან როგრი მიგწევებიცა გვაქვს მედიცინაში ანალოგიურად ვითარდება იარაღიც აგრესიაც, რაშიც დიდი წვლილი კომპიუტერსმიუძღვის.
სწორედ ამ “ჯადოსნურ მანქანას” უკავშირდება დისკუსიები იმის შესახებ კარგია თუ არა მისი გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში. სხვადასხვა რელიგიის მიმდევართა ზოგიერთი ადამიანი კომპიუტერს რაღაც ცრუ რწმენით უდგება. არის იმგვარი გართულებული შემთხვევებიც, როდესაც გამორთული კომპიუტერიც კი საშიშად არის მიჩნეული. ამგვარი ადამიანები კომპიუტერის ყოველგვარი გამოყენების წინააღმდეგნი არიან, რაც, თავის მხრივ, რადიკალიზმის თავისებური გამოვლინებაა და არანაირად არ ეთვისება ეკლესიურ აზროვნებას.ამასთან დაკავშირებით განვმარტავთ, რომ კომპიუტერი მხოლოდ და მხოლოდ უბრალო მანქანაა, რომელსაც თავისი შესასრულებელი ფუნქციები აკისრია. ის ადამიანმა შექმნა და ისევე, როგორც ყველა სხვა გამოგონებისა თუ ნივთის მოხმარება შეიძლება როგორც სასიკეთოდ, ასევე ცუდი მიზნისათვის, ასევეა კომპიუტერიც. ტექნიკური პროგრესი თავისთავად არ არის ცუდი. არსებითი ის არის, თუ ადამიანის მიერ რა მიზნით იქნება გამოყენებული. მაგალითისათვის შესაძლებელია მივუთითოთ ისეთ უბრალო სამუშაო იარაღზე, როგორიც არის ნიჩაბი, რომელიც შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც სამშენებლო დანიშნულებისათვის, ასევე ადამიანისათვის ფიზიკური ზიანის მისაყენებლად.ყველაფერთან ერთად, ერთი რამეც არის მნიშვნელოვანი. თუ დავუკვირდებით დღევანდელ რეალობას, დავინახავთ, რომ კომპიუტერის გარეშე რაიმე საქმის წარმოება თუ ორგანიზაციის არსებობა აბსოლუტურად შეუძლებელია. კომპიუტერი საკმაოდ პრაქტიკული ინსტრუმენტი აღმოჩნდა საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვადსხვა სფეროსათვის. კომპიუტერებით ხდება ბიბლიოთეკის კატალოგებით მომსახურება, წინააღმდეგ შემთხვევაში ქაღალდების ზღვაში ჩავიძირებოდით; კომპიუტერით ხდება ათასობით მაღალხარისხიანი წიგნის გამოცემა, ურომლისოდაც თავად წიგნის წარმოების პროცესი გაჭიანურდებოდა და შედეგად მრავალ სფეროში წინსვლა შეფერხდებოდა; კომპიუტერით ხდება სახელმწიფო უშიშროებასთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესი საკითხების გადაწყვეტა და ა. შ კომპიუტერი რამოდენიმე წლის წინ ფუფუნების საგნად ითვლებოდა, მაგრამ დღეს იგი აუცილებლობაა. კომპიუტერთან ურთიერთობა უკვე თითქმის ყველა ასაკობრივ ჯგუფს აქვს: სახლში, სკოლაში, უნივერსიტეტში თუ სამსახურში.
21-ე საუკუნეში კომპიუტერი ითავსებს წიგნის, კალმის, ტელევიზორის, ტელეფონის, ინსტრუმენტის და ფუნჯის როლსაც კი. კომპიუტერით შეიძლება იშოვო მილიონები თუ არა ცოლი/ქმარი მაინც. ეს არის დღევანდელი რეალობა
კომპიუტერის დანიშნულება მართლაც რომ მრავალგვარია, თანამედროვე სამყაროშიი კომპიუტერი არის ცივილიზაციის მამოძრავებელი ბირთვი რომელიც ხელთ გვიპყრია. მისი მეშვეობით შეიძლება ინფორმაციის მოძიება, გავრცელება, აგრეთვე დიდი სიწრაფით დამუშავება და რაგა თქმა უნდა რაც ყველაზე უმთავრესია ტექნოლოგიების მართვა, აქედან აგსანიშნავია მიგწევები სამედიცინო სფეროში. კომპიუტერის მეშვეობით აგმოჩენილია მრავალი მანამდე განუკურნებელი დაავადები წამალი და ტექნიკა რომელსაც შეუძლია ძალიან მძიმე დაავადებათა განკურნება. გარდა ამისა კომპიუტერის საშუალებით აკვირდებიან დედამიწას და პროგნოზირებენ ამინდს რაც შტორმის ან სხვა სახის ამინდის გაუარესების შემთხვევაში იძლევა ადამიანთა გადარჩენის საშუალებას. ამის გარდა კიდევ მრავალი რამის თქმა შეიძლება კომპიუტერზე მაგრამ ჩემთვის გამორჩეული ეს ღირსებებია, რადგან ადამიანის გადარჩენა ყველაზე კეთილშობილური მიზანია რაც შეიძლება ამოძრავებდეს ადამიანს. ამ ღირსებებისა მას აქვს რათქმაუნდა ნაკლიც და თან არაერთი. ერთ-ერთი განსაკუთრებული ნაკლი ისაა რომ მან ჩაანაცვლა ადამიანი და ახლა თითოეულ ჩვენგანს კომპიუტერთან უფრო მეთი დრო აქ გატარებული ვიდრე თუნდაც მეგობრებთან, რაც თავის მხრივ გრძნობების გაციებას, ადამიანურობის შესუსტებას იწვევს.მეორე რაც უნდა აღინიშნოს ისაა რომ მან ახალგაზრდობის უმრავლესობაში გამოდევნა წიგნის კითხვის საჭიროება, რაც შესაძლოა ტრაგედიის მიზეზიც გახდეს. კომპიუტერის მეშვეობით ვიკვლევთ სამყაროს ვცდილობთ მივაღწიოთ უფრო მეტ პროგრესს მაგრამ უმთავრესი ადამიანურობის შენარჩუნებაა და სწორედ ეს ავიწყდებათ ადამიანებს. მე ვეთანხმები მოსაზრებას რომ "საიდუმლო მხოლოდ მანამდეა მიმზიდველი სანამ საიდუმლოა" და თუ ჩვენ იმაზე მეტს გავიგებთ ვიდრე ეს საჭიროა ვფიქრობ ეს ჩვენ ცხოვრებას აზრს დაუკარგავს... ჩემი დასკვნა კი შემდეგნაირია, კომპიუტერი მართლაც სასარგებლოა მაგრამ მხოლოდ მისი სწორად წარმართვისა და საზთვრების დაცვით. რადგან როგრი მიგწევებიცა გვაქვს მედიცინაში ანალოგიურად ვითარდება იარაღიც აგრესიაც, რაშიც დიდი წვლილი კომპიუტერსმიუძღვის.
გვაქვს კომპიუტერი ესეგი გვაქვს
გაქვს კომპიუტერი და ინტერნეტი ნიშნავს, რომ:
გაქვს უსწრაფესი და უიაფესი, უწყვეტი კავშირი გარესამყაროსთან და შესაძლებლობა, მიიღო და გადასცე ახალი ამბავი დაუყოვნებლივ
გაქვს შესაძლებლობა იხილო მსოფლიო სახლიდან გაუსვლელად და გაგიჩნდეს სწრაფვაშეცვალო შენი უშუალო გარემო უკეთესობისკენ
გაქვს შესაძლებლობა პოპულარიზაცია გაუწიო საკუთარ სოფელს, კუთხეს, ქალაქს და ქვეყანას ნებისმიერი მაშტაბით
გაქვს შანსი იპოვო თანამოაზრეები ნებისმიერ საკითხზე
გაქვს ინტერესი იცოდე უფრო და უფრო მეტი, რადგან ყოველ წამს ეჯახები რეალობას, რომ ინფორმაცია ამოუწურავია და შენ ჯერ კიდევ არაფერი არ იცი
გაქვს სურვილი ისწავლო ახალი ენა, რადგან ინფორმაცია ბევრად მეტია, ვიდრე ნებისმიერ ერთ ენას შეუძლია დაიტიოს და გადმოსცეს
გაქვს შესაძლებლობა შექმნა და გაყიდო პროდუქტი/მომსახურება სახლიდან გაუსვლელადდა ამისთვის მთავარი, რაც გჭირდება – აზროვნების უნარი და მიზანია
გაქვს შესაძლებლობა გამოხატო საკუთარი აზრი თამამად და შეუზღუდავად ხმით და ვინაობის გამჯღავნებით თუ ვერა, წერილობით და ანონიმურად მაინც
გაქვს შანსი, გააკეთო ბევრი რამ თითქმის იმავე ტემპში, როგორითაც დანარჩენი, უკეთესი მსოფლიო ცხოვრობს და არ დაკარგო დრო, რომელიც ახლა ბევრად უფრო სწრაფად გადის, ვიდრე ადრე
და ასე უსასრულოდ
გაქვს უსწრაფესი და უიაფესი, უწყვეტი კავშირი გარესამყაროსთან და შესაძლებლობა, მიიღო და გადასცე ახალი ამბავი დაუყოვნებლივ
გაქვს შესაძლებლობა იხილო მსოფლიო სახლიდან გაუსვლელად და გაგიჩნდეს სწრაფვაშეცვალო შენი უშუალო გარემო უკეთესობისკენ
გაქვს შესაძლებლობა პოპულარიზაცია გაუწიო საკუთარ სოფელს, კუთხეს, ქალაქს და ქვეყანას ნებისმიერი მაშტაბით
გაქვს შანსი იპოვო თანამოაზრეები ნებისმიერ საკითხზე
გაქვს ინტერესი იცოდე უფრო და უფრო მეტი, რადგან ყოველ წამს ეჯახები რეალობას, რომ ინფორმაცია ამოუწურავია და შენ ჯერ კიდევ არაფერი არ იცი
გაქვს სურვილი ისწავლო ახალი ენა, რადგან ინფორმაცია ბევრად მეტია, ვიდრე ნებისმიერ ერთ ენას შეუძლია დაიტიოს და გადმოსცეს
გაქვს შესაძლებლობა შექმნა და გაყიდო პროდუქტი/მომსახურება სახლიდან გაუსვლელადდა ამისთვის მთავარი, რაც გჭირდება – აზროვნების უნარი და მიზანია
გაქვს შესაძლებლობა გამოხატო საკუთარი აზრი თამამად და შეუზღუდავად ხმით და ვინაობის გამჯღავნებით თუ ვერა, წერილობით და ანონიმურად მაინც
გაქვს შანსი, გააკეთო ბევრი რამ თითქმის იმავე ტემპში, როგორითაც დანარჩენი, უკეთესი მსოფლიო ცხოვრობს და არ დაკარგო დრო, რომელიც ახლა ბევრად უფრო სწრაფად გადის, ვიდრე ადრე
და ასე უსასრულოდ
შაშკინის ბრძანება
2009 წელს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ ბ_ნ დიმიტრი შაშკინის ბრძანებით გამოიცა კანონი, უსასყიდლოდ გადასცემოდა კომპიუტერები ყველა პირველ კლასელს http://buki.ge/ რასაც რა საკვირველია მოყვა კრიტიკაც და არსებობდნენ ამ პროექტით დადებითად განწყობილი ადამიანებიც/
უამრავი მშობელი პირველკლასელებისთვის ნაჩუქარი კომპიუტერების გამო ღელავს და ეჭვობს, რომ განათლების სისტემის ეს ინიციატივა შესაძლოა სავალალო შედეგებით დამთავრდეს. ამ საკითხთან დაკავშირებით გთავაზობთ მარინე მაჭავარიანის მოსაზრებას, რომელსაც პედაგოგიკის კურსი აშშ-ში აქვს გავლილი და აღნიშნულ თემაზე არაერთხელ გამოსულა მოხსენებით საზოგადოების წინაშე, მათ შორის პარლამენტის სხდომათა დარბაზშიც.
ნაჩუქარ ცხენს კბილი არ გაესინჯებაო, ნათქვამია, თუმცა თუ გავიხსენებთ, რა დღე აყარა ნაჩუქარმა ცხენმა ტროელებს, არ გვაწყენდა გაგვეთვალისწინებინა მათი გამოცდილება და მეტი სიფხიზლე გამოგვეჩინა ზოგიერთი საჩუქრის მიღებისას. მაგალითად, სანამ მადლიერებით განვიმსჭვალებოდეთ პირველკლასელებისთვის ნაჩუქარი კომპიუტერის გამო, არ იქნებოდა ურიგო იმათი გამოცდილებით დავინტერესებულიყავით, ვინც ჩვენზე ადრე მიაჯაჭვა პატარები ამ “ეშმაკის მანქანას” და სავალალო შედეგებიც მოიმკო. ამერიკაში ჩატარებულმა კვალიფიციურმა გამოკვლევებმა შემაშფოთებელი სურათი გამოავლინა. ადრეულ ასაკში კომპიუტერის მოხმარება უარყოფითად აისახება ბავშვის ჯანმრთელობაზე, აფერხებს ემოციურ და სოციალურ განვითარებას, იწვევს ფსიქიკურ აშლილობას. შეიძლება ანომალიურად განვითარდეს ბავშვის ხერხემალი და კუნთოვანი აღნაგობა; დაუქვეითდეს მხედველობა; გაუნძრევლად ჯდომა იწვევს ჭარბწონიანობას, რაც შეიძლება მაღალი წნევის, გულის დაავადებებისა და ასთმის მიზეზი გახდეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ მეორე ტიპის დიაბეტზე, რომელიც განუკურნებელ დაავადებად მიიჩნევა. ამასთან, სულაც არ უწყობს ხელს ბავშვის ინტელექტუალურ განვითარებას და განათლების უკეთეს ხარისხს; კომპიუტერი რეალურ სამყაროს – ვირტუალურით, ხოლო დამოუკიდებელ აზროვნებას, კრეატიულობას, ახლის ძიების ჟინსა და აღმოჩენის სიხარულს სხვების მიერ ინტერნეტში ჩადებული მზამზარეული ინფორმაციით ცვლის.
ამერიკელების აზრით, ამერიკას არასოდეს ჰყოლია ამგვარი “მჯდომარე თაობა”. აშშ-ის გარემოს დაცვის სააგენტომ უახლესი ტიპის კომპიუტერის პროგრამული უზრუნველყოფის ხელსაწყოს (VDთ) გამოსხივებაში აღმოაჩინა 21 ქიმიური ნივთიერება, რომლის აორთქლებასა და გაქრობას 144-დან 360 საათამდე სჭირდება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დღეში ორი საათიც რომ გაატაროს ბავშვმა ამგვარ კომპიუტერთან, მავნე ნივთიერებების გავლენის ქვეშ ხანგრძლივად მოექცევა…
კომპიუტერთან გატარებული ყოველი 45 წუთის შემდეგ აუცილებელია 20-წუთიანი დასვენება, ამის გაკეთება კი სასკოლო პირობებში შეუძლებელია. ვინ იღებს არა მხოლოდ მორალურ, არამედ ფინანსურ პასუხისმგებლობას ამ ბავშვების ჯანმრთელობაზე? ვინ გადაიხდის მათი მკურნალობის ხარჯებს?
მეცნიერები მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ კომპიუტერი არათუ უწყობს ხელს შემეცნების, აზროვნების განვითარებას, არამედ აბრკოლებს მას. მომავალში განათლება გადაიქცევა ადამიანის უნარად შეაგროვოს, დაახარისხოს, შეინახოს და მოიხმაროს ინფორმაცია. ასეთი განათლების”პირობებში კი დიდია მოსწავლისთვის პლაგიატიზმის ცდუნება. გამოდის, თაობებს უნიჭობისა და მხოლოდ მზა ცოდნის მოხმარებისთვის ვწირავთ.
ფსიქოლოგიური პრობლემები ემუქრება იმ ბავშვების 81%-ს, რომლებიც კომპიუტერთან ყოველდღიურად 2 საათზე მეტს ატარებენ… ინტერნეტთამაშებში სისხლს მიჩვეული ბავშვი კი გულგრილი ხდება რეალურ სამყაროში სისასტიკისა და ძალადობის მიმართ.
მეცნიერები მიუთითებენ, რომ დღეს ბავშვები ცხოვრობენ ისე იზოლირებულად, როგორც არასდროს… განა ყველა მშობელმა არ იცის, როგორ შთანთქავს ბავშვის დროს კომპიუტერი, როგორ იწოვს მის ყურადღებას, როგორი რთულია ააგლიჯო” იგი ეკრანს, როგორი აგრესიული და ჭირვეულია და როგორ აუცხოებს ეს “ჯადოსნური ყუთი” მშობლებს შვილებთან. ექიმები და ფსიქოლოგები ურჩევენ მშობლებს, “დაიბრუნონ” შვილები.
საგანგაშოა ისიც, რომ ბავშვისთვის ხელმისაწვდომია მისთვის შეუფერებელი, მათ შორის პორნოგრაფიული ვიდეოები. ამით კი გამოუსწორებელი ზიანი ადგება ბავშვის მორალურ განვითარებას. ზნეობრივი აღზრდა გულისხმობს ზნეობრივ აღმზრდელს, მანქანას კი მხოლოდ რობოტი შეუძლია”აღზარდოს”.
ოპონენტმა შესაძლოა მიმითითოს სხვა კვლევაზეც, რომელიც კომპიუტერის უსაფრთხოებას ამტკიცებს. ამგვარი კვლევები კომპიუტერის მწარმოებელი ფირმებისა და ინტერნეტპროგრამების შემქმნელი კომპანიების მიერ ფინანსდება. დიდი გამჭრიახობა არ არის საჭირო იმის მისახვედრად, რომ ამგვარი კვლევების უკან აღნიშნულ კომპანიათა ფინანსური ინტერესია.
ბავშვების ჯანმრთელობისთვის საფრთხის გარდა, სკოლების კომპიუტერიზაცია სხვა მრავალ პრობლემასაც წარმოშობს. ერთ-ერთი ფინანსური პრობლემაა. ისეთი ძლიერი ქვეყნისთვისაც კი, როგორიც ამერიკაა, ეს ტვირთი მეტისმეტად მძიმე აღმოჩნდა. ამერიკაში სკოლების კომპიუტერიზაციისთვის დახარჯულმა თანხამ ბოლო ათწლეულში 80 მილიარდს მიაღწია. ჩვენს ქვეყანას, რომელშიც ამდენი უმუშევარი, სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი ადამიანი, ამდენი უპატრონო და მშიერი ბავშვია, აქვს კი იმის საშუალება და მორალური უფლება, რომ ყოველწლიურად კოლოსალური თანხები დახარჯოს კომპიუტერების შესაძენად? საქართველოს საჯარო სკოლებში 60 ათასი პირველკლასელია. მათთვის გადასაცემი საჩუქარი მრავალი მილიონი დოლარი დაჯდა. ექნება ქვეყანას ფინანსური რესურსი ყოველწლიურად გაიღოს ეს თანხები? თუ არა, რა აზრი აქვს ამ უგუნურ წამოწყებას?
იმაზე უნდა ვიზრუნოთ, როგორ გავხსნათ და გავაცოცხლოთ ის საუნჯე, ის ნიჭი, რომელიც თითოეულ ბავშვშია… მრავლისმეტყველია ჟურნალ “ფორბსის” გამომცემლის სიტყვები, რომ მომავალში კომპიუტერი ღატაკთა ხვედრი იქნება, მდიდრები კი მასწავლებლებს დაიქირავებენ…
სანამ ზოგიერთი მკითხველის რისხვა დამატყდება თავს, ვიტყვი, რომ არც ერთი ჭკუათამყოფელი არ უარყოფს კომპიუტერის მნიშვნელობას თანამედოვე ადამიანისთვის და არავის მოუვა აზრად მისი გამოყენების აკრძალვა. საუბარია მხოლოდ იმაზე, თუ რომელი ასაკიდან არის მისი გამოყენება საზიანო და საფრთხის შემცველი…
რატომ დუმან ფსიქოლოგები და ექიმები? რატომ არ იღებენ ხმას პედაგოგები და მშობლები, როდესაც სასწორზე ქართველი ბავშვების ბედი, მათი მომავალი დევს? რატომ არ ისმის განგაშის ზარები? როგორ მოვიქცევით? გონიერთა მსგავსად სხვების გამოცდილებას გავითვალისწინებთ, სხვის შეცდომებზე ვისწავლით, თუ, უგუნურთა მსგავსად – საკუთარზე? დავაავადებთ რამდენიმე თაობას და მერე შემოვირტყამთ თავში ხელს? დარჩება ქართველი საზოგადოება გულგრილი იმის მიმართ, რომ მთავრობის “საჩუქარი” საქართველოს დაუძლურებულ, უნებისყოფო, უინიციატივო, ინდიფერენტულ და ასოციალურ თაობას “აჩუქებს”, თუ დადგება ფეხზე შვილებისა და საქართველოს მომავლის გადასარჩენად?
უამრავი მშობელი პირველკლასელებისთვის ნაჩუქარი კომპიუტერების გამო ღელავს და ეჭვობს, რომ განათლების სისტემის ეს ინიციატივა შესაძლოა სავალალო შედეგებით დამთავრდეს. ამ საკითხთან დაკავშირებით გთავაზობთ მარინე მაჭავარიანის მოსაზრებას, რომელსაც პედაგოგიკის კურსი აშშ-ში აქვს გავლილი და აღნიშნულ თემაზე არაერთხელ გამოსულა მოხსენებით საზოგადოების წინაშე, მათ შორის პარლამენტის სხდომათა დარბაზშიც.
ნაჩუქარ ცხენს კბილი არ გაესინჯებაო, ნათქვამია, თუმცა თუ გავიხსენებთ, რა დღე აყარა ნაჩუქარმა ცხენმა ტროელებს, არ გვაწყენდა გაგვეთვალისწინებინა მათი გამოცდილება და მეტი სიფხიზლე გამოგვეჩინა ზოგიერთი საჩუქრის მიღებისას. მაგალითად, სანამ მადლიერებით განვიმსჭვალებოდეთ პირველკლასელებისთვის ნაჩუქარი კომპიუტერის გამო, არ იქნებოდა ურიგო იმათი გამოცდილებით დავინტერესებულიყავით, ვინც ჩვენზე ადრე მიაჯაჭვა პატარები ამ “ეშმაკის მანქანას” და სავალალო შედეგებიც მოიმკო. ამერიკაში ჩატარებულმა კვალიფიციურმა გამოკვლევებმა შემაშფოთებელი სურათი გამოავლინა. ადრეულ ასაკში კომპიუტერის მოხმარება უარყოფითად აისახება ბავშვის ჯანმრთელობაზე, აფერხებს ემოციურ და სოციალურ განვითარებას, იწვევს ფსიქიკურ აშლილობას. შეიძლება ანომალიურად განვითარდეს ბავშვის ხერხემალი და კუნთოვანი აღნაგობა; დაუქვეითდეს მხედველობა; გაუნძრევლად ჯდომა იწვევს ჭარბწონიანობას, რაც შეიძლება მაღალი წნევის, გულის დაავადებებისა და ასთმის მიზეზი გახდეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ მეორე ტიპის დიაბეტზე, რომელიც განუკურნებელ დაავადებად მიიჩნევა. ამასთან, სულაც არ უწყობს ხელს ბავშვის ინტელექტუალურ განვითარებას და განათლების უკეთეს ხარისხს; კომპიუტერი რეალურ სამყაროს – ვირტუალურით, ხოლო დამოუკიდებელ აზროვნებას, კრეატიულობას, ახლის ძიების ჟინსა და აღმოჩენის სიხარულს სხვების მიერ ინტერნეტში ჩადებული მზამზარეული ინფორმაციით ცვლის.
ამერიკელების აზრით, ამერიკას არასოდეს ჰყოლია ამგვარი “მჯდომარე თაობა”. აშშ-ის გარემოს დაცვის სააგენტომ უახლესი ტიპის კომპიუტერის პროგრამული უზრუნველყოფის ხელსაწყოს (VDთ) გამოსხივებაში აღმოაჩინა 21 ქიმიური ნივთიერება, რომლის აორთქლებასა და გაქრობას 144-დან 360 საათამდე სჭირდება. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დღეში ორი საათიც რომ გაატაროს ბავშვმა ამგვარ კომპიუტერთან, მავნე ნივთიერებების გავლენის ქვეშ ხანგრძლივად მოექცევა…
კომპიუტერთან გატარებული ყოველი 45 წუთის შემდეგ აუცილებელია 20-წუთიანი დასვენება, ამის გაკეთება კი სასკოლო პირობებში შეუძლებელია. ვინ იღებს არა მხოლოდ მორალურ, არამედ ფინანსურ პასუხისმგებლობას ამ ბავშვების ჯანმრთელობაზე? ვინ გადაიხდის მათი მკურნალობის ხარჯებს?
მეცნიერები მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ კომპიუტერი არათუ უწყობს ხელს შემეცნების, აზროვნების განვითარებას, არამედ აბრკოლებს მას. მომავალში განათლება გადაიქცევა ადამიანის უნარად შეაგროვოს, დაახარისხოს, შეინახოს და მოიხმაროს ინფორმაცია. ასეთი განათლების”პირობებში კი დიდია მოსწავლისთვის პლაგიატიზმის ცდუნება. გამოდის, თაობებს უნიჭობისა და მხოლოდ მზა ცოდნის მოხმარებისთვის ვწირავთ.
ფსიქოლოგიური პრობლემები ემუქრება იმ ბავშვების 81%-ს, რომლებიც კომპიუტერთან ყოველდღიურად 2 საათზე მეტს ატარებენ… ინტერნეტთამაშებში სისხლს მიჩვეული ბავშვი კი გულგრილი ხდება რეალურ სამყაროში სისასტიკისა და ძალადობის მიმართ.
მეცნიერები მიუთითებენ, რომ დღეს ბავშვები ცხოვრობენ ისე იზოლირებულად, როგორც არასდროს… განა ყველა მშობელმა არ იცის, როგორ შთანთქავს ბავშვის დროს კომპიუტერი, როგორ იწოვს მის ყურადღებას, როგორი რთულია ააგლიჯო” იგი ეკრანს, როგორი აგრესიული და ჭირვეულია და როგორ აუცხოებს ეს “ჯადოსნური ყუთი” მშობლებს შვილებთან. ექიმები და ფსიქოლოგები ურჩევენ მშობლებს, “დაიბრუნონ” შვილები.
საგანგაშოა ისიც, რომ ბავშვისთვის ხელმისაწვდომია მისთვის შეუფერებელი, მათ შორის პორნოგრაფიული ვიდეოები. ამით კი გამოუსწორებელი ზიანი ადგება ბავშვის მორალურ განვითარებას. ზნეობრივი აღზრდა გულისხმობს ზნეობრივ აღმზრდელს, მანქანას კი მხოლოდ რობოტი შეუძლია”აღზარდოს”.
ოპონენტმა შესაძლოა მიმითითოს სხვა კვლევაზეც, რომელიც კომპიუტერის უსაფრთხოებას ამტკიცებს. ამგვარი კვლევები კომპიუტერის მწარმოებელი ფირმებისა და ინტერნეტპროგრამების შემქმნელი კომპანიების მიერ ფინანსდება. დიდი გამჭრიახობა არ არის საჭირო იმის მისახვედრად, რომ ამგვარი კვლევების უკან აღნიშნულ კომპანიათა ფინანსური ინტერესია.
ბავშვების ჯანმრთელობისთვის საფრთხის გარდა, სკოლების კომპიუტერიზაცია სხვა მრავალ პრობლემასაც წარმოშობს. ერთ-ერთი ფინანსური პრობლემაა. ისეთი ძლიერი ქვეყნისთვისაც კი, როგორიც ამერიკაა, ეს ტვირთი მეტისმეტად მძიმე აღმოჩნდა. ამერიკაში სკოლების კომპიუტერიზაციისთვის დახარჯულმა თანხამ ბოლო ათწლეულში 80 მილიარდს მიაღწია. ჩვენს ქვეყანას, რომელშიც ამდენი უმუშევარი, სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი ადამიანი, ამდენი უპატრონო და მშიერი ბავშვია, აქვს კი იმის საშუალება და მორალური უფლება, რომ ყოველწლიურად კოლოსალური თანხები დახარჯოს კომპიუტერების შესაძენად? საქართველოს საჯარო სკოლებში 60 ათასი პირველკლასელია. მათთვის გადასაცემი საჩუქარი მრავალი მილიონი დოლარი დაჯდა. ექნება ქვეყანას ფინანსური რესურსი ყოველწლიურად გაიღოს ეს თანხები? თუ არა, რა აზრი აქვს ამ უგუნურ წამოწყებას?
იმაზე უნდა ვიზრუნოთ, როგორ გავხსნათ და გავაცოცხლოთ ის საუნჯე, ის ნიჭი, რომელიც თითოეულ ბავშვშია… მრავლისმეტყველია ჟურნალ “ფორბსის” გამომცემლის სიტყვები, რომ მომავალში კომპიუტერი ღატაკთა ხვედრი იქნება, მდიდრები კი მასწავლებლებს დაიქირავებენ…
სანამ ზოგიერთი მკითხველის რისხვა დამატყდება თავს, ვიტყვი, რომ არც ერთი ჭკუათამყოფელი არ უარყოფს კომპიუტერის მნიშვნელობას თანამედოვე ადამიანისთვის და არავის მოუვა აზრად მისი გამოყენების აკრძალვა. საუბარია მხოლოდ იმაზე, თუ რომელი ასაკიდან არის მისი გამოყენება საზიანო და საფრთხის შემცველი…
რატომ დუმან ფსიქოლოგები და ექიმები? რატომ არ იღებენ ხმას პედაგოგები და მშობლები, როდესაც სასწორზე ქართველი ბავშვების ბედი, მათი მომავალი დევს? რატომ არ ისმის განგაშის ზარები? როგორ მოვიქცევით? გონიერთა მსგავსად სხვების გამოცდილებას გავითვალისწინებთ, სხვის შეცდომებზე ვისწავლით, თუ, უგუნურთა მსგავსად – საკუთარზე? დავაავადებთ რამდენიმე თაობას და მერე შემოვირტყამთ თავში ხელს? დარჩება ქართველი საზოგადოება გულგრილი იმის მიმართ, რომ მთავრობის “საჩუქარი” საქართველოს დაუძლურებულ, უნებისყოფო, უინიციატივო, ინდიფერენტულ და ასოციალურ თაობას “აჩუქებს”, თუ დადგება ფეხზე შვილებისა და საქართველოს მომავლის გადასარჩენად?
რატომ არ უნდა იყვეს კომპიუტერები საკლასო ოთახებში
“რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”
ვინც ფიქრობს, რომ ქართველი ბავშვი თავის უცხოელ თანატოლს უსათუოდ ჩამორჩება, თუ “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”
ვინც ფიქრობს, რომ ქართველი ბავშვი თავის უცხოელ თანატოლს უსათუოდ ჩამორჩება, თუ პატარაობიდანვე კომპიუტერს არ დაეუფლება, გავახსენებ მსოფლიოში ცნობილ ადამიანს, ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორს, კლიფორდ სტოლს. მან სახელი ჯერ კიდევ 60-იან წლებში გაითქვა, როდესაც ინტერნეტში აღმოაჩინა ჰაკერის კვალი, მისდია მას და გამოძიების შედეგად დაადგინა, რომ ეს ჰაკერი გერმანელი მარკუს ჰესე იყო, რომელიც ამერიკის მთავრობის საიდუმლო დოკუმენტებს იპარავდა და ყიდდა რუსეთის კა-გე-ბეზე. ამ ადამიანს “ინტერნეტ გურუსაც” კი უწოდებენ. ასე რომ, კლიფორდ სტოლს ნამდვილად არ ესწავლება კომპიუტერისა თუ ინტერნეტის მნიშვნელობა თანამედროვეობისთვის. მიუხედავად ამისა, სწორედ მან დაწერა წიგნი, რომლის სათაურია “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”. იგი მიიჩნევს, რომ ნებისმიერი მოზარდი ორიოდ თვეში აითვისებს ყველა ოპერაციას კომპიუტერზე, რომლის გამოყენებაც პროფესიულ საქმიანობასა თუ ყოველდღიურობაში თავისუფლად შეეძლება. სულაც არ არის საჭირო წლების განმავლობაში მივაჯაჭვოთ ბავშვები კომპიუტერს და მათი ჯანმრთელობა დავაზიანოთ.
ინტერნეტმანია ნარკომანიას უტოლდება
მანიაკალური დამოკიდებულება ვირტუალური სამყაროს მიმართ XXI საუკუნის სენად იქცა. დასავლელ მეცნიერთა კვლევების თანახმად, დღეს პერსონალური კომპიუტერის მომხმარებელთა 10% “დაავადებულია” ე.წ. ინტერნეტდამოკიდებულებით. ევროპასა და ამერიკაში უკვე გახსნილია საგანგებო კლინიკები ამ, აქამდე უცნობ დაავადებასთან საბრძოლველად, რომელიც ალკოჰოლზე და ნარკოდამოკიდებულებაზე ბევრად ძლიერი აღმოჩნდა. მაგრამ არის კი ეს მოვლენა დაავადება, ან როგორ უნდა ვებრძოლოთ მას?
მეცნიერებმა დაადგინეს ინტერნეტმანიის ხუთი მახასიათებელი:
*სამსახურში მისვლისა და შინ დაბრუნებისთანავე ინტერნეტში შესვლის დაუოკებელი სურვილი;
*გადაწყვეტილება – “კიდევ ხუთი წუთი მონიტორთან” და… გათენებამდე ვერ წყდებით ეკრანს.
*უპირატესობას ანიჭებთ სოციალურ ქსელებს, სკაიპს, ნაცვლად იმისა, რომ ცოცხალი კონტაქტი იქონიოთ მეგობრებთან – დაურეკოთ ან შეხვდეთ მათ, ანუ ვირტუალური ურთიერთობა სულ უფრო მიმზიდველი ხდება;
*კომპიუტერისგან შორს მყოფიც კი, იმაზე ოცნებობთ, როდის მიუჯდებით მონიტორს.
*ინტერნეტი რეალური ცხოვრებიდან გაქცევის შანსს გაძლევთ.
საბოლოოდ, ქიმბერლი იანგი მივიდა დასკვნამდე, რომ ქსელური სივრცის
მიმართ ლტოლვა, ძირითადად, რეალობიდან გაქცევის სურვილია.
კომპიუტერების გაჩენამ უზარმაზარ შესაძლებლობებთან ერთად ახალი საფიქრალი გაუჩინა მშობლებს: საზოგადოებაში სულ უფრო და უფრო ვრცელდება შეხედულება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერულ თამაშებს ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს ჩვენი შვილებისთვის.
ყოველწლიურად სათამაშო ინდუსტრიაში იდება დაახლოებით 13 მილიარდი აშშ დოლარი და ეთიკური დისკუსია ამ თამაშების შინაარსობრივი შემცველობის შესახებ ჯერ არ დასრულებულა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს კომპიუტერული თამაშების ორი კატეგორია: თამაშები, რომლებიც არ შეიცავენ ძალადობის ელემენტებს და თამაშები, რომლებიც ამგვარი ელემენტების სიუხვით გამოირჩევიან. შესაბამისად, მათი ზემოქმედებაც სხვადასხვაგვარად აისახება ბავშვის ფსიქიკაზე. პირველი კატეგორიის თამაშებს სარგებლობის მოტანაც შეუძლიათ (რეაქციის სისწრაფე, ხელის წვრილი მოტორიკა, მეხსიერება და ყურადღება, ლოგიკური აზროვნება), მაშინ როდესაც ძალადობის შემცველ თამაშებს ზიანის გარდა არაფერი მოაქვთ. მაგრამ თუ სათამაშოდ გამოყოფილი საათობრივი რეჟიმი არ სრულდება და ბავშვი საათობით უზის თუნდაც უწყინარ თამაშს, კომპიუტერი ამ შემთხვევაში მეგობრის ნაცვლად მტრად მოგვევლინება.
აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ყოველ საბავშვო ასაკს კომპიუტერთან ყოფნის თავისი საათობრივი შეზღუდვა აქვს, კერძოდ, 3-4 წლის ასაკში ბავშვი კომპიუტერთან შეიძლება იმყოფებოდეს 25 წუთი, 5-6 წლის ასაკში-35 წუთი, 7-8 წლის ასაკში კი 40 წუთი. ზოგიერთი ფსიქოლოგის აზრით, ბავშვის დაშვება კომპიუტერულ თამაშებთან მიზანშეწონილია არა უადრეს 12-14 წლის ასაკისა.
გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გაჩნდა უამრავი შეტყობინება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერული თამაშები უქმნის საშიშროებას მოზარდთა ფსიქიკას. Aმთავარი ბრალდება ამ დროს შეეხება იმ დამოკიდებულებას, რომელიც უვითარდება მოზარდს, თუ ის ვერ წყდება კომპიუტერულ თამაშებს. ამან შეიძლება გამოიწვიოს რეალური ცხოვრებისგან მოწყვეტა, ფიზიკური სისუსტე, უძილობა, რაც თავის მხრივ, ფსიქიკაზეც აისახება.
მსოფლიო ფსიქოლოგიური პრაქტიკიდან ცნობილია ერთი შემთხვევა, რომელიც ნათლად მეტყველებს იმაზე, თუ რა ზიანის მოტანა შეუძლია კომპიუტერულ თამაშებს, როდესაც არ ხდება სათანადო რეჟიმის დაცვა.
ერთმა შეძლებულმა ქალმა, რომელიც სათანადო დროს ვერ უთმობდა საკუთარ 7 წლის გოგონას, გადაწყვიტა მისთვის კომპიუტერი ეყიდა. მალე კომპიუტერულმა თამაშებმა უდიდესი ადგილი დაიკავეს გოგონას ცხოვრებაში: ის საათობით იჯდა კომპიუტერის მონიტორთან და თამაშობდა. ერთხელ, დედამ სახის ფერის სიმკრთალე შეამჩნია გოგონას და ძიძას დაავალა მისი სუფთა ჰაერზე გასეირნება. თქვენ წარმოიდგინეთ, სეირნობის დროს, გოგონამ ვერ დაინახა მის წინ აღმართული ბოძი და დაეჯახა მას. ამ ეპიზოდიდან ნათლად ჩანს, რომ ვირტუალურმა სინამდვილემ გოგონას ცნობიერებაში შეცვალა რეალური. ყველამ კარგად ვიცით, რომ კომპიუტერული თამაშის დროს იგივე ბოძი თავისით გაიწევა, თუ შესაბამის ღილაკს დავაჭერთ თითს.
მეცნიერებმა შესაბამისი გამოკვლევების საფუძველზე დაადგინეს, რომ ბავშვებს, რომლებიც განუწყვეტლივ თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს, არ უვითარდებათ თავის ტვინის ფრონტალური უბნები, რომლებიც უდიდეს როლს თამაშობენ ადამიანის ქცევის მართვის და სწავლის პროცესში მეხსიერების მუშაობის დროს.
პროფესორმა რაიატა კავაშიმამ, რომელიც სამეცნიერო ჯგუფს ხელმძღვანელობდა, თავისი გამოკვლევები ასე განაზოგადა: “თანამედროვე ბავშვების თაობას, რომელიც ვიდეოთამაშებითაა გატაცებული, უდიდესი პრობლემები ექნება.” კავაშიმა ამტკიცებს, რომ კომპიუტერული თამაშებით გადაჭარბებული თამაში გამოიწვევს ძალადობის გამოვლინებას რეალურ ცხოვრებაში ემოციების გაკონტროლების უუნარობის გამო.
ფსიქოლოგების აზრით, როდესაც ბავშვი თამაშობს ძალადობის ელემენტების შემცველ კომპიუტერულ თამაშს, აგრესიული ემოციები ვერ პოულობენ გამოსავალს, ისინი პირიქით, გროვდებიან. და იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს რაიმე პრობლემა აწუხებს, ვინმემ აწყენინა, მისი აგრესია კომპიუტერული თამაშის ვირტუალური გმირებისკენ კი არ იქნება მიმართული, არამედ დაგროვდება მათ მიმართ, ვინც ბავშვს აწყენინა. ის გახდება უფრო აგზნებადი და აგრესიული.
ძალადობის და მკვლელობის შემცველი კომპიუტერული თამაშები სახიფათოა ბავშვის ფსიქიკისთვის: ავითარებს მათში აგრესიას, ავიწროებს მათი ინტერესების სფეროს, აღარიბებს ემოციონალურ სამყაროს, იწვევს მხედველობის გაუარესებას, ფიზიკურ სისუსტეს.
ამგვარი თამაშები განსაკუთრებით საზიანოა ჩამოუყალიბებელი ფსიქიკის მქონე მოზარდებისთვის. ერთ ჩაკეტილი ტიპის ფსიქიატრიულ კლინიკაში ფსიქოლოგების მიერ იქნა ჩატარებული მცირეწლოვანი ბოროტმოქმედების გამოკითხვა და დადგინდა, რომ ყველა მათგანი განუწყვეტლივ თამაშობდა ძალადობის შემცველ კომპიუტერულ თამაშებს.
ბავშვი და მოზარდი მაშინ ხდება კომპიუტერული თამაშების მსხვერპლი, როდესაც რეალურ სამყაროს არ შეუძლია მათთვის სხვა სრულფასოვანი საქმიანობის შეთავაზება. არ არის საჭირო კომპიუტერისთვის ბრძოლის გამოცხადება, ეს კარგს არაფერს მოიტანს, რადგან მას უდიდესი სარგებლობის მოტანაც შეუძლია. უმჯობესია, ჩავწვდეთ საკუთარი შვილების ნამდვილ მისწრაფებებს – და გამოვნახოთ დრო და საშუალება იმისათვის, რომ დავუთმოთ მათ დრო, მოვუსმინოთ, ერთად ვითამაშოთ.
ინტერნეტისგან თავის დასაცავი აბები ჯერჯერობით აფთიაქში არ იყიდება. ამიტომ ერთადერთი გზა ხსნისა თვითკონტროლია – შეეცადეთ მხოლოდ მაშინ ეწვიოთ ინტერნეტს, როდესაც ის აუცილებლად გჭირდებათ.
ბევრი ადამიანი დარდობს წიგნის მომავალზე. შეიძლება რომ წიგნი რამემ შეცვალოს?“პატარაობიდანვე კომპიუტერს არ დაეუფლება, გავახსენებ მსოფლიოში ცნობილ ადამიანს, ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორს, კლიფორდ სტოლს. მან სახელი ჯერ კიდევ 60-იან წლებში გაითქვა, როდესაც ინტერნეტში აღმოაჩინა ჰაკერის კვალი, მისდია მას და გამოძიების შედეგად დაადგინა, რომ ეს ჰაკერი გერმანელი მარკუს ჰესე იყო, რომელიც ამერიკის მთავრობის საიდუმლო დოკუმენტებს იპარავდა და ყიდდა რუსეთის კა-გე-ბეზე. ამ ადამიანს “ინტერნეტ გურუსაც” კი უწოდებენ. ასე რომ, კლიფორდ სტოლს ნამდვილად არ ესწავლება კომპიუტერისა თუ ინტერნეტის მნიშვნელობა თანამედროვეობისთვის. მიუხედავად ამისა, სწორედ მან დაწერა წიგნი, რომლის სათაურია “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”. იგი მიიჩნევს, რომ ნებისმიერი მოზარდი ორიოდ თვეში აითვისებს ყველა ოპერაციას კომპიუტერზე, რომლის გამოყენებაც პროფესიულ საქმიანობასა თუ ყოველდღიურობაში თავისუფლად შეეძლება. სულაც არ არის საჭირო წლების განმავლობაში მივაჯაჭვოთ ბავშვები კომპიუტერს და მათი ჯანმრთელობა დავაზიანოთ.
ინტერნეტმანია ნარკომანიას უტოლდება
მანიაკალური დამოკიდებულება ვირტუალური სამყაროს მიმართ XXI საუკუნის სენად იქცა. დასავლელ მეცნიერთა კვლევების თანახმად, დღეს პერსონალური კომპიუტერის მომხმარებელთა 10% “დაავადებულია” ე.წ. ინტერნეტდამოკიდებულებით. ევროპასა და ამერიკაში უკვე გახსნილია საგანგებო კლინიკები ამ, აქამდე უცნობ დაავადებასთან საბრძოლველად, რომელიც ალკოჰოლზე და ნარკოდამოკიდებულებაზე ბევრად ძლიერი აღმოჩნდა. მაგრამ არის კი ეს მოვლენა დაავადება, ან როგორ უნდა ვებრძოლოთ მას?
მეცნიერებმა დაადგინეს ინტერნეტმანიის ხუთი მახასიათებელი:
*სამსახურში მისვლისა და შინ დაბრუნებისთანავე ინტერნეტში შესვლის დაუოკებელი სურვილი;
*გადაწყვეტილება – “კიდევ ხუთი წუთი მონიტორთან” და… გათენებამდე ვერ წყდებით ეკრანს.
*უპირატესობას ანიჭებთ სოციალურ ქსელებს, სკაიპს, ნაცვლად იმისა, რომ ცოცხალი კონტაქტი იქონიოთ მეგობრებთან – დაურეკოთ ან შეხვდეთ მათ, ანუ ვირტუალური ურთიერთობა სულ უფრო მიმზიდველი ხდება;
*კომპიუტერისგან შორს მყოფიც კი, იმაზე ოცნებობთ, როდის მიუჯდებით მონიტორს.
*ინტერნეტი რეალური ცხოვრებიდან გაქცევის შანსს გაძლევთ.
საბოლოოდ, ქიმბერლი იანგი მივიდა დასკვნამდე, რომ ქსელური სივრცის
მიმართ ლტოლვა, ძირითადად, რეალობიდან გაქცევის სურვილია.
კომპიუტერების გაჩენამ უზარმაზარ შესაძლებლობებთან ერთად ახალი საფიქრალი გაუჩინა მშობლებს: საზოგადოებაში სულ უფრო და უფრო ვრცელდება შეხედულება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერულ თამაშებს ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს ჩვენი შვილებისთვის.
ყოველწლიურად სათამაშო ინდუსტრიაში იდება დაახლოებით 13 მილიარდი აშშ დოლარი და ეთიკური დისკუსია ამ თამაშების შინაარსობრივი შემცველობის შესახებ ჯერ არ დასრულებულა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს კომპიუტერული თამაშების ორი კატეგორია: თამაშები, რომლებიც არ შეიცავენ ძალადობის ელემენტებს და თამაშები, რომლებიც ამგვარი ელემენტების სიუხვით გამოირჩევიან. შესაბამისად, მათი ზემოქმედებაც სხვადასხვაგვარად აისახება ბავშვის ფსიქიკაზე. პირველი კატეგორიის თამაშებს სარგებლობის მოტანაც შეუძლიათ (რეაქციის სისწრაფე, ხელის წვრილი მოტორიკა, მეხსიერება და ყურადღება, ლოგიკური აზროვნება), მაშინ როდესაც ძალადობის შემცველ თამაშებს ზიანის გარდა არაფერი მოაქვთ. მაგრამ თუ სათამაშოდ გამოყოფილი საათობრივი რეჟიმი არ სრულდება და ბავშვი საათობით უზის თუნდაც უწყინარ თამაშს, კომპიუტერი ამ შემთხვევაში მეგობრის ნაცვლად მტრად მოგვევლინება.
აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ყოველ საბავშვო ასაკს კომპიუტერთან ყოფნის თავისი საათობრივი შეზღუდვა აქვს, კერძოდ, 3-4 წლის ასაკში ბავშვი კომპიუტერთან შეიძლება იმყოფებოდეს 25 წუთი, 5-6 წლის ასაკში-35 წუთი, 7-8 წლის ასაკში კი 40 წუთი. ზოგიერთი ფსიქოლოგის აზრით, ბავშვის დაშვება კომპიუტერულ თამაშებთან მიზანშეწონილია არა უადრეს 12-14 წლის ასაკისა.
გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გაჩნდა უამრავი შეტყობინება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერული თამაშები უქმნის საშიშროებას მოზარდთა ფსიქიკას. Aმთავარი ბრალდება ამ დროს შეეხება იმ დამოკიდებულებას, რომელიც უვითარდება მოზარდს, თუ ის ვერ წყდება კომპიუტერულ თამაშებს. ამან შეიძლება გამოიწვიოს რეალური ცხოვრებისგან მოწყვეტა, ფიზიკური სისუსტე, უძილობა, რაც თავის მხრივ, ფსიქიკაზეც აისახება.
მსოფლიო ფსიქოლოგიური პრაქტიკიდან ცნობილია ერთი შემთხვევა, რომელიც ნათლად მეტყველებს იმაზე, თუ რა ზიანის მოტანა შეუძლია კომპიუტერულ თამაშებს, როდესაც არ ხდება სათანადო რეჟიმის დაცვა.
ერთმა შეძლებულმა ქალმა, რომელიც სათანადო დროს ვერ უთმობდა საკუთარ 7 წლის გოგონას, გადაწყვიტა მისთვის კომპიუტერი ეყიდა. მალე კომპიუტერულმა თამაშებმა უდიდესი ადგილი დაიკავეს გოგონას ცხოვრებაში: ის საათობით იჯდა კომპიუტერის მონიტორთან და თამაშობდა. ერთხელ, დედამ სახის ფერის სიმკრთალე შეამჩნია გოგონას და ძიძას დაავალა მისი სუფთა ჰაერზე გასეირნება. თქვენ წარმოიდგინეთ, სეირნობის დროს, გოგონამ ვერ დაინახა მის წინ აღმართული ბოძი და დაეჯახა მას. ამ ეპიზოდიდან ნათლად ჩანს, რომ ვირტუალურმა სინამდვილემ გოგონას ცნობიერებაში შეცვალა რეალური. ყველამ კარგად ვიცით, რომ კომპიუტერული თამაშის დროს იგივე ბოძი თავისით გაიწევა, თუ შესაბამის ღილაკს დავაჭერთ თითს.
მეცნიერებმა შესაბამისი გამოკვლევების საფუძველზე დაადგინეს, რომ ბავშვებს, რომლებიც განუწყვეტლივ თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს, არ უვითარდებათ თავის ტვინის ფრონტალური უბნები, რომლებიც უდიდეს როლს თამაშობენ ადამიანის ქცევის მართვის და სწავლის პროცესში მეხსიერების მუშაობის დროს.
პროფესორმა რაიატა კავაშიმამ, რომელიც სამეცნიერო ჯგუფს ხელმძღვანელობდა, თავისი გამოკვლევები ასე განაზოგადა: “თანამედროვე ბავშვების თაობას, რომელიც ვიდეოთამაშებითაა გატაცებული, უდიდესი პრობლემები ექნება.” კავაშიმა ამტკიცებს, რომ კომპიუტერული თამაშებით გადაჭარბებული თამაში გამოიწვევს ძალადობის გამოვლინებას რეალურ ცხოვრებაში ემოციების გაკონტროლების უუნარობის გამო.
ფსიქოლოგების აზრით, როდესაც ბავშვი თამაშობს ძალადობის ელემენტების შემცველ კომპიუტერულ თამაშს, აგრესიული ემოციები ვერ პოულობენ გამოსავალს, ისინი პირიქით, გროვდებიან. და იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს რაიმე პრობლემა აწუხებს, ვინმემ აწყენინა, მისი აგრესია კომპიუტერული თამაშის ვირტუალური გმირებისკენ კი არ იქნება მიმართული, არამედ დაგროვდება მათ მიმართ, ვინც ბავშვს აწყენინა. ის გახდება უფრო აგზნებადი და აგრესიული.
ძალადობის და მკვლელობის შემცველი კომპიუტერული თამაშები სახიფათოა ბავშვის ფსიქიკისთვის: ავითარებს მათში აგრესიას, ავიწროებს მათი ინტერესების სფეროს, აღარიბებს ემოციონალურ სამყაროს, იწვევს მხედველობის გაუარესებას, ფიზიკურ სისუსტეს.
ამგვარი თამაშები განსაკუთრებით საზიანოა ჩამოუყალიბებელი ფსიქიკის მქონე მოზარდებისთვის. ერთ ჩაკეტილი ტიპის ფსიქიატრიულ კლინიკაში ფსიქოლოგების მიერ იქნა ჩატარებული მცირეწლოვანი ბოროტმოქმედების გამოკითხვა და დადგინდა, რომ ყველა მათგანი განუწყვეტლივ თამაშობდა ძალადობის შემცველ კომპიუტერულ თამაშებს.
ბავშვი და მოზარდი მაშინ ხდება კომპიუტერული თამაშების მსხვერპლი, როდესაც რეალურ სამყაროს არ შეუძლია მათთვის სხვა სრულფასოვანი საქმიანობის შეთავაზება. არ არის საჭირო კომპიუტერისთვის ბრძოლის გამოცხადება, ეს კარგს არაფერს მოიტანს, რადგან მას უდიდესი სარგებლობის მოტანაც შეუძლია. უმჯობესია, ჩავწვდეთ საკუთარი შვილების ნამდვილ მისწრაფებებს – და გამოვნახოთ დრო და საშუალება იმისათვის, რომ დავუთმოთ მათ დრო, მოვუსმინოთ, ერთად ვითამაშოთ.
ინტერნეტისგან თავის დასაცავი აბები ჯერჯერობით აფთიაქში არ იყიდება. ამიტომ ერთადერთი გზა ხსნისა თვითკონტროლია – შეეცადეთ მხოლოდ მაშინ ეწვიოთ ინტერნეტს, როდესაც ის აუცილებლად გჭირდებათ.
ბევრი ადამიანი დარდობს წიგნის მომავალზე. შეიძლება რომ წიგნი რამემ შეცვალოს?“
ვინც ფიქრობს, რომ ქართველი ბავშვი თავის უცხოელ თანატოლს უსათუოდ ჩამორჩება, თუ “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”
ვინც ფიქრობს, რომ ქართველი ბავშვი თავის უცხოელ თანატოლს უსათუოდ ჩამორჩება, თუ პატარაობიდანვე კომპიუტერს არ დაეუფლება, გავახსენებ მსოფლიოში ცნობილ ადამიანს, ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორს, კლიფორდ სტოლს. მან სახელი ჯერ კიდევ 60-იან წლებში გაითქვა, როდესაც ინტერნეტში აღმოაჩინა ჰაკერის კვალი, მისდია მას და გამოძიების შედეგად დაადგინა, რომ ეს ჰაკერი გერმანელი მარკუს ჰესე იყო, რომელიც ამერიკის მთავრობის საიდუმლო დოკუმენტებს იპარავდა და ყიდდა რუსეთის კა-გე-ბეზე. ამ ადამიანს “ინტერნეტ გურუსაც” კი უწოდებენ. ასე რომ, კლიფორდ სტოლს ნამდვილად არ ესწავლება კომპიუტერისა თუ ინტერნეტის მნიშვნელობა თანამედროვეობისთვის. მიუხედავად ამისა, სწორედ მან დაწერა წიგნი, რომლის სათაურია “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”. იგი მიიჩნევს, რომ ნებისმიერი მოზარდი ორიოდ თვეში აითვისებს ყველა ოპერაციას კომპიუტერზე, რომლის გამოყენებაც პროფესიულ საქმიანობასა თუ ყოველდღიურობაში თავისუფლად შეეძლება. სულაც არ არის საჭირო წლების განმავლობაში მივაჯაჭვოთ ბავშვები კომპიუტერს და მათი ჯანმრთელობა დავაზიანოთ.
ინტერნეტმანია ნარკომანიას უტოლდება
მანიაკალური დამოკიდებულება ვირტუალური სამყაროს მიმართ XXI საუკუნის სენად იქცა. დასავლელ მეცნიერთა კვლევების თანახმად, დღეს პერსონალური კომპიუტერის მომხმარებელთა 10% “დაავადებულია” ე.წ. ინტერნეტდამოკიდებულებით. ევროპასა და ამერიკაში უკვე გახსნილია საგანგებო კლინიკები ამ, აქამდე უცნობ დაავადებასთან საბრძოლველად, რომელიც ალკოჰოლზე და ნარკოდამოკიდებულებაზე ბევრად ძლიერი აღმოჩნდა. მაგრამ არის კი ეს მოვლენა დაავადება, ან როგორ უნდა ვებრძოლოთ მას?
მეცნიერებმა დაადგინეს ინტერნეტმანიის ხუთი მახასიათებელი:
*სამსახურში მისვლისა და შინ დაბრუნებისთანავე ინტერნეტში შესვლის დაუოკებელი სურვილი;
*გადაწყვეტილება – “კიდევ ხუთი წუთი მონიტორთან” და… გათენებამდე ვერ წყდებით ეკრანს.
*უპირატესობას ანიჭებთ სოციალურ ქსელებს, სკაიპს, ნაცვლად იმისა, რომ ცოცხალი კონტაქტი იქონიოთ მეგობრებთან – დაურეკოთ ან შეხვდეთ მათ, ანუ ვირტუალური ურთიერთობა სულ უფრო მიმზიდველი ხდება;
*კომპიუტერისგან შორს მყოფიც კი, იმაზე ოცნებობთ, როდის მიუჯდებით მონიტორს.
*ინტერნეტი რეალური ცხოვრებიდან გაქცევის შანსს გაძლევთ.
საბოლოოდ, ქიმბერლი იანგი მივიდა დასკვნამდე, რომ ქსელური სივრცის
მიმართ ლტოლვა, ძირითადად, რეალობიდან გაქცევის სურვილია.
კომპიუტერების გაჩენამ უზარმაზარ შესაძლებლობებთან ერთად ახალი საფიქრალი გაუჩინა მშობლებს: საზოგადოებაში სულ უფრო და უფრო ვრცელდება შეხედულება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერულ თამაშებს ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს ჩვენი შვილებისთვის.
ყოველწლიურად სათამაშო ინდუსტრიაში იდება დაახლოებით 13 მილიარდი აშშ დოლარი და ეთიკური დისკუსია ამ თამაშების შინაარსობრივი შემცველობის შესახებ ჯერ არ დასრულებულა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს კომპიუტერული თამაშების ორი კატეგორია: თამაშები, რომლებიც არ შეიცავენ ძალადობის ელემენტებს და თამაშები, რომლებიც ამგვარი ელემენტების სიუხვით გამოირჩევიან. შესაბამისად, მათი ზემოქმედებაც სხვადასხვაგვარად აისახება ბავშვის ფსიქიკაზე. პირველი კატეგორიის თამაშებს სარგებლობის მოტანაც შეუძლიათ (რეაქციის სისწრაფე, ხელის წვრილი მოტორიკა, მეხსიერება და ყურადღება, ლოგიკური აზროვნება), მაშინ როდესაც ძალადობის შემცველ თამაშებს ზიანის გარდა არაფერი მოაქვთ. მაგრამ თუ სათამაშოდ გამოყოფილი საათობრივი რეჟიმი არ სრულდება და ბავშვი საათობით უზის თუნდაც უწყინარ თამაშს, კომპიუტერი ამ შემთხვევაში მეგობრის ნაცვლად მტრად მოგვევლინება.
აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ყოველ საბავშვო ასაკს კომპიუტერთან ყოფნის თავისი საათობრივი შეზღუდვა აქვს, კერძოდ, 3-4 წლის ასაკში ბავშვი კომპიუტერთან შეიძლება იმყოფებოდეს 25 წუთი, 5-6 წლის ასაკში-35 წუთი, 7-8 წლის ასაკში კი 40 წუთი. ზოგიერთი ფსიქოლოგის აზრით, ბავშვის დაშვება კომპიუტერულ თამაშებთან მიზანშეწონილია არა უადრეს 12-14 წლის ასაკისა.
გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გაჩნდა უამრავი შეტყობინება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერული თამაშები უქმნის საშიშროებას მოზარდთა ფსიქიკას. Aმთავარი ბრალდება ამ დროს შეეხება იმ დამოკიდებულებას, რომელიც უვითარდება მოზარდს, თუ ის ვერ წყდება კომპიუტერულ თამაშებს. ამან შეიძლება გამოიწვიოს რეალური ცხოვრებისგან მოწყვეტა, ფიზიკური სისუსტე, უძილობა, რაც თავის მხრივ, ფსიქიკაზეც აისახება.
მსოფლიო ფსიქოლოგიური პრაქტიკიდან ცნობილია ერთი შემთხვევა, რომელიც ნათლად მეტყველებს იმაზე, თუ რა ზიანის მოტანა შეუძლია კომპიუტერულ თამაშებს, როდესაც არ ხდება სათანადო რეჟიმის დაცვა.
ერთმა შეძლებულმა ქალმა, რომელიც სათანადო დროს ვერ უთმობდა საკუთარ 7 წლის გოგონას, გადაწყვიტა მისთვის კომპიუტერი ეყიდა. მალე კომპიუტერულმა თამაშებმა უდიდესი ადგილი დაიკავეს გოგონას ცხოვრებაში: ის საათობით იჯდა კომპიუტერის მონიტორთან და თამაშობდა. ერთხელ, დედამ სახის ფერის სიმკრთალე შეამჩნია გოგონას და ძიძას დაავალა მისი სუფთა ჰაერზე გასეირნება. თქვენ წარმოიდგინეთ, სეირნობის დროს, გოგონამ ვერ დაინახა მის წინ აღმართული ბოძი და დაეჯახა მას. ამ ეპიზოდიდან ნათლად ჩანს, რომ ვირტუალურმა სინამდვილემ გოგონას ცნობიერებაში შეცვალა რეალური. ყველამ კარგად ვიცით, რომ კომპიუტერული თამაშის დროს იგივე ბოძი თავისით გაიწევა, თუ შესაბამის ღილაკს დავაჭერთ თითს.
მეცნიერებმა შესაბამისი გამოკვლევების საფუძველზე დაადგინეს, რომ ბავშვებს, რომლებიც განუწყვეტლივ თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს, არ უვითარდებათ თავის ტვინის ფრონტალური უბნები, რომლებიც უდიდეს როლს თამაშობენ ადამიანის ქცევის მართვის და სწავლის პროცესში მეხსიერების მუშაობის დროს.
პროფესორმა რაიატა კავაშიმამ, რომელიც სამეცნიერო ჯგუფს ხელმძღვანელობდა, თავისი გამოკვლევები ასე განაზოგადა: “თანამედროვე ბავშვების თაობას, რომელიც ვიდეოთამაშებითაა გატაცებული, უდიდესი პრობლემები ექნება.” კავაშიმა ამტკიცებს, რომ კომპიუტერული თამაშებით გადაჭარბებული თამაში გამოიწვევს ძალადობის გამოვლინებას რეალურ ცხოვრებაში ემოციების გაკონტროლების უუნარობის გამო.
ფსიქოლოგების აზრით, როდესაც ბავშვი თამაშობს ძალადობის ელემენტების შემცველ კომპიუტერულ თამაშს, აგრესიული ემოციები ვერ პოულობენ გამოსავალს, ისინი პირიქით, გროვდებიან. და იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს რაიმე პრობლემა აწუხებს, ვინმემ აწყენინა, მისი აგრესია კომპიუტერული თამაშის ვირტუალური გმირებისკენ კი არ იქნება მიმართული, არამედ დაგროვდება მათ მიმართ, ვინც ბავშვს აწყენინა. ის გახდება უფრო აგზნებადი და აგრესიული.
ძალადობის და მკვლელობის შემცველი კომპიუტერული თამაშები სახიფათოა ბავშვის ფსიქიკისთვის: ავითარებს მათში აგრესიას, ავიწროებს მათი ინტერესების სფეროს, აღარიბებს ემოციონალურ სამყაროს, იწვევს მხედველობის გაუარესებას, ფიზიკურ სისუსტეს.
ამგვარი თამაშები განსაკუთრებით საზიანოა ჩამოუყალიბებელი ფსიქიკის მქონე მოზარდებისთვის. ერთ ჩაკეტილი ტიპის ფსიქიატრიულ კლინიკაში ფსიქოლოგების მიერ იქნა ჩატარებული მცირეწლოვანი ბოროტმოქმედების გამოკითხვა და დადგინდა, რომ ყველა მათგანი განუწყვეტლივ თამაშობდა ძალადობის შემცველ კომპიუტერულ თამაშებს.
ბავშვი და მოზარდი მაშინ ხდება კომპიუტერული თამაშების მსხვერპლი, როდესაც რეალურ სამყაროს არ შეუძლია მათთვის სხვა სრულფასოვანი საქმიანობის შეთავაზება. არ არის საჭირო კომპიუტერისთვის ბრძოლის გამოცხადება, ეს კარგს არაფერს მოიტანს, რადგან მას უდიდესი სარგებლობის მოტანაც შეუძლია. უმჯობესია, ჩავწვდეთ საკუთარი შვილების ნამდვილ მისწრაფებებს – და გამოვნახოთ დრო და საშუალება იმისათვის, რომ დავუთმოთ მათ დრო, მოვუსმინოთ, ერთად ვითამაშოთ.
ინტერნეტისგან თავის დასაცავი აბები ჯერჯერობით აფთიაქში არ იყიდება. ამიტომ ერთადერთი გზა ხსნისა თვითკონტროლია – შეეცადეთ მხოლოდ მაშინ ეწვიოთ ინტერნეტს, როდესაც ის აუცილებლად გჭირდებათ.
ბევრი ადამიანი დარდობს წიგნის მომავალზე. შეიძლება რომ წიგნი რამემ შეცვალოს?“პატარაობიდანვე კომპიუტერს არ დაეუფლება, გავახსენებ მსოფლიოში ცნობილ ადამიანს, ჰარვარდის უნივერსიტეტის პროფესორს, კლიფორდ სტოლს. მან სახელი ჯერ კიდევ 60-იან წლებში გაითქვა, როდესაც ინტერნეტში აღმოაჩინა ჰაკერის კვალი, მისდია მას და გამოძიების შედეგად დაადგინა, რომ ეს ჰაკერი გერმანელი მარკუს ჰესე იყო, რომელიც ამერიკის მთავრობის საიდუმლო დოკუმენტებს იპარავდა და ყიდდა რუსეთის კა-გე-ბეზე. ამ ადამიანს “ინტერნეტ გურუსაც” კი უწოდებენ. ასე რომ, კლიფორდ სტოლს ნამდვილად არ ესწავლება კომპიუტერისა თუ ინტერნეტის მნიშვნელობა თანამედროვეობისთვის. მიუხედავად ამისა, სწორედ მან დაწერა წიგნი, რომლის სათაურია “რატომ არ უნდა იყოს საკლასო ოთახში კომპიუტერი”. იგი მიიჩნევს, რომ ნებისმიერი მოზარდი ორიოდ თვეში აითვისებს ყველა ოპერაციას კომპიუტერზე, რომლის გამოყენებაც პროფესიულ საქმიანობასა თუ ყოველდღიურობაში თავისუფლად შეეძლება. სულაც არ არის საჭირო წლების განმავლობაში მივაჯაჭვოთ ბავშვები კომპიუტერს და მათი ჯანმრთელობა დავაზიანოთ.
ინტერნეტმანია ნარკომანიას უტოლდება
მანიაკალური დამოკიდებულება ვირტუალური სამყაროს მიმართ XXI საუკუნის სენად იქცა. დასავლელ მეცნიერთა კვლევების თანახმად, დღეს პერსონალური კომპიუტერის მომხმარებელთა 10% “დაავადებულია” ე.წ. ინტერნეტდამოკიდებულებით. ევროპასა და ამერიკაში უკვე გახსნილია საგანგებო კლინიკები ამ, აქამდე უცნობ დაავადებასთან საბრძოლველად, რომელიც ალკოჰოლზე და ნარკოდამოკიდებულებაზე ბევრად ძლიერი აღმოჩნდა. მაგრამ არის კი ეს მოვლენა დაავადება, ან როგორ უნდა ვებრძოლოთ მას?
მეცნიერებმა დაადგინეს ინტერნეტმანიის ხუთი მახასიათებელი:
*სამსახურში მისვლისა და შინ დაბრუნებისთანავე ინტერნეტში შესვლის დაუოკებელი სურვილი;
*გადაწყვეტილება – “კიდევ ხუთი წუთი მონიტორთან” და… გათენებამდე ვერ წყდებით ეკრანს.
*უპირატესობას ანიჭებთ სოციალურ ქსელებს, სკაიპს, ნაცვლად იმისა, რომ ცოცხალი კონტაქტი იქონიოთ მეგობრებთან – დაურეკოთ ან შეხვდეთ მათ, ანუ ვირტუალური ურთიერთობა სულ უფრო მიმზიდველი ხდება;
*კომპიუტერისგან შორს მყოფიც კი, იმაზე ოცნებობთ, როდის მიუჯდებით მონიტორს.
*ინტერნეტი რეალური ცხოვრებიდან გაქცევის შანსს გაძლევთ.
საბოლოოდ, ქიმბერლი იანგი მივიდა დასკვნამდე, რომ ქსელური სივრცის
მიმართ ლტოლვა, ძირითადად, რეალობიდან გაქცევის სურვილია.
კომპიუტერების გაჩენამ უზარმაზარ შესაძლებლობებთან ერთად ახალი საფიქრალი გაუჩინა მშობლებს: საზოგადოებაში სულ უფრო და უფრო ვრცელდება შეხედულება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერულ თამაშებს ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს ჩვენი შვილებისთვის.
ყოველწლიურად სათამაშო ინდუსტრიაში იდება დაახლოებით 13 მილიარდი აშშ დოლარი და ეთიკური დისკუსია ამ თამაშების შინაარსობრივი შემცველობის შესახებ ჯერ არ დასრულებულა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ არსებობს კომპიუტერული თამაშების ორი კატეგორია: თამაშები, რომლებიც არ შეიცავენ ძალადობის ელემენტებს და თამაშები, რომლებიც ამგვარი ელემენტების სიუხვით გამოირჩევიან. შესაბამისად, მათი ზემოქმედებაც სხვადასხვაგვარად აისახება ბავშვის ფსიქიკაზე. პირველი კატეგორიის თამაშებს სარგებლობის მოტანაც შეუძლიათ (რეაქციის სისწრაფე, ხელის წვრილი მოტორიკა, მეხსიერება და ყურადღება, ლოგიკური აზროვნება), მაშინ როდესაც ძალადობის შემცველ თამაშებს ზიანის გარდა არაფერი მოაქვთ. მაგრამ თუ სათამაშოდ გამოყოფილი საათობრივი რეჟიმი არ სრულდება და ბავშვი საათობით უზის თუნდაც უწყინარ თამაშს, კომპიუტერი ამ შემთხვევაში მეგობრის ნაცვლად მტრად მოგვევლინება.
აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ყოველ საბავშვო ასაკს კომპიუტერთან ყოფნის თავისი საათობრივი შეზღუდვა აქვს, კერძოდ, 3-4 წლის ასაკში ბავშვი კომპიუტერთან შეიძლება იმყოფებოდეს 25 წუთი, 5-6 წლის ასაკში-35 წუთი, 7-8 წლის ასაკში კი 40 წუთი. ზოგიერთი ფსიქოლოგის აზრით, ბავშვის დაშვება კომპიუტერულ თამაშებთან მიზანშეწონილია არა უადრეს 12-14 წლის ასაკისა.
გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში გაჩნდა უამრავი შეტყობინება იმის შესახებ, რომ კომპიუტერული თამაშები უქმნის საშიშროებას მოზარდთა ფსიქიკას. Aმთავარი ბრალდება ამ დროს შეეხება იმ დამოკიდებულებას, რომელიც უვითარდება მოზარდს, თუ ის ვერ წყდება კომპიუტერულ თამაშებს. ამან შეიძლება გამოიწვიოს რეალური ცხოვრებისგან მოწყვეტა, ფიზიკური სისუსტე, უძილობა, რაც თავის მხრივ, ფსიქიკაზეც აისახება.
მსოფლიო ფსიქოლოგიური პრაქტიკიდან ცნობილია ერთი შემთხვევა, რომელიც ნათლად მეტყველებს იმაზე, თუ რა ზიანის მოტანა შეუძლია კომპიუტერულ თამაშებს, როდესაც არ ხდება სათანადო რეჟიმის დაცვა.
ერთმა შეძლებულმა ქალმა, რომელიც სათანადო დროს ვერ უთმობდა საკუთარ 7 წლის გოგონას, გადაწყვიტა მისთვის კომპიუტერი ეყიდა. მალე კომპიუტერულმა თამაშებმა უდიდესი ადგილი დაიკავეს გოგონას ცხოვრებაში: ის საათობით იჯდა კომპიუტერის მონიტორთან და თამაშობდა. ერთხელ, დედამ სახის ფერის სიმკრთალე შეამჩნია გოგონას და ძიძას დაავალა მისი სუფთა ჰაერზე გასეირნება. თქვენ წარმოიდგინეთ, სეირნობის დროს, გოგონამ ვერ დაინახა მის წინ აღმართული ბოძი და დაეჯახა მას. ამ ეპიზოდიდან ნათლად ჩანს, რომ ვირტუალურმა სინამდვილემ გოგონას ცნობიერებაში შეცვალა რეალური. ყველამ კარგად ვიცით, რომ კომპიუტერული თამაშის დროს იგივე ბოძი თავისით გაიწევა, თუ შესაბამის ღილაკს დავაჭერთ თითს.
მეცნიერებმა შესაბამისი გამოკვლევების საფუძველზე დაადგინეს, რომ ბავშვებს, რომლებიც განუწყვეტლივ თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს, არ უვითარდებათ თავის ტვინის ფრონტალური უბნები, რომლებიც უდიდეს როლს თამაშობენ ადამიანის ქცევის მართვის და სწავლის პროცესში მეხსიერების მუშაობის დროს.
პროფესორმა რაიატა კავაშიმამ, რომელიც სამეცნიერო ჯგუფს ხელმძღვანელობდა, თავისი გამოკვლევები ასე განაზოგადა: “თანამედროვე ბავშვების თაობას, რომელიც ვიდეოთამაშებითაა გატაცებული, უდიდესი პრობლემები ექნება.” კავაშიმა ამტკიცებს, რომ კომპიუტერული თამაშებით გადაჭარბებული თამაში გამოიწვევს ძალადობის გამოვლინებას რეალურ ცხოვრებაში ემოციების გაკონტროლების უუნარობის გამო.
ფსიქოლოგების აზრით, როდესაც ბავშვი თამაშობს ძალადობის ელემენტების შემცველ კომპიუტერულ თამაშს, აგრესიული ემოციები ვერ პოულობენ გამოსავალს, ისინი პირიქით, გროვდებიან. და იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს რაიმე პრობლემა აწუხებს, ვინმემ აწყენინა, მისი აგრესია კომპიუტერული თამაშის ვირტუალური გმირებისკენ კი არ იქნება მიმართული, არამედ დაგროვდება მათ მიმართ, ვინც ბავშვს აწყენინა. ის გახდება უფრო აგზნებადი და აგრესიული.
ძალადობის და მკვლელობის შემცველი კომპიუტერული თამაშები სახიფათოა ბავშვის ფსიქიკისთვის: ავითარებს მათში აგრესიას, ავიწროებს მათი ინტერესების სფეროს, აღარიბებს ემოციონალურ სამყაროს, იწვევს მხედველობის გაუარესებას, ფიზიკურ სისუსტეს.
ამგვარი თამაშები განსაკუთრებით საზიანოა ჩამოუყალიბებელი ფსიქიკის მქონე მოზარდებისთვის. ერთ ჩაკეტილი ტიპის ფსიქიატრიულ კლინიკაში ფსიქოლოგების მიერ იქნა ჩატარებული მცირეწლოვანი ბოროტმოქმედების გამოკითხვა და დადგინდა, რომ ყველა მათგანი განუწყვეტლივ თამაშობდა ძალადობის შემცველ კომპიუტერულ თამაშებს.
ბავშვი და მოზარდი მაშინ ხდება კომპიუტერული თამაშების მსხვერპლი, როდესაც რეალურ სამყაროს არ შეუძლია მათთვის სხვა სრულფასოვანი საქმიანობის შეთავაზება. არ არის საჭირო კომპიუტერისთვის ბრძოლის გამოცხადება, ეს კარგს არაფერს მოიტანს, რადგან მას უდიდესი სარგებლობის მოტანაც შეუძლია. უმჯობესია, ჩავწვდეთ საკუთარი შვილების ნამდვილ მისწრაფებებს – და გამოვნახოთ დრო და საშუალება იმისათვის, რომ დავუთმოთ მათ დრო, მოვუსმინოთ, ერთად ვითამაშოთ.
ინტერნეტისგან თავის დასაცავი აბები ჯერჯერობით აფთიაქში არ იყიდება. ამიტომ ერთადერთი გზა ხსნისა თვითკონტროლია – შეეცადეთ მხოლოდ მაშინ ეწვიოთ ინტერნეტს, როდესაც ის აუცილებლად გჭირდებათ.
ბევრი ადამიანი დარდობს წიგნის მომავალზე. შეიძლება რომ წიგნი რამემ შეცვალოს?“
კომპიუტერი და წიგნია
როდესაც ადამიანი კომპიუტერზე 10 – 12 საათი მუშაობს/თამაშობს, ის უარს არ იტყოდა ტახტზე მოკალათებაზე და მისი საყვარელილექსების კითხვაზე” – უმბერტო ეკო.
კომპიუტერს წიგნზე მეტის გაკეთება შეუძლია, კომპიუტერით შეგიძლია მოძებნო ის ინფორმაცია, რისი მოძებნისთვისაც შეიძლება
Enable screen reader
დიდი დრო დაკარგო თუ ეძებ წიგნს, შეგიძლია ითამაშო თამაშები, შეხვიდე Youtube-ზე და უყურო ვიდეოებს, დაუკავშირდე შენ ნათესავს ან მეგობარს დედამიწის მეორე მხარეს… მაგრამ წიგნის შეუძლია ის, რასაც კომპიუტერი ვერ შეძლებს: კომპიუტერი წიგნს ვერ შეცვლის. რატომ? ეს მარტივია როდესაც წინ კომპიუტერი”გიდევს” და კითხულობ, თვალები ტყუილად გეღლება, არაფერს გრძნობ და რაიმეს ძლივს თუ იმახსოვრებ.(იგივეა ლეპტოპზეც) მაგრამ როდესაც სადმე ხარ მოკალათებული, წიგნიც კომფორტულად გიჭირავს, სულ სხვაგან ხარ, გონებით ჩაფლული ხარ წიგნში. შენ განიცდი იმას რასაც წიგნის გმირები განიცდიან. სულ სხვა განზომილებაში ხარ და აღარაფერი გახსოვს. მერწმუნეთ ამას კომპიუტერზე წიგნის კითხვით ვერ მიაღწევთ.................................
დამეთანხმებით ამ თემაზე ხშირად საუბრობენ უფროსები და თან ამასაც ამატებენ:კომპიუტერი მოკლავს წიგნს…..გთავაზობთ უმბერტო ეკოს საჯარო გამოსვლას…
ერთი ძველისძველი გადმოცემის თანახმად ,დამწერლობა ეგვიპტელთა ღმერთს – ტოტს შეუქმნია და ფარაონისათვის უთქვამს:ამით კაცთა მოდგმას დავამახსოვრებ იმას ,რაც შეიძლება დაავიწყდეთო.ფარაონი შეშფოთებულა ;ჯერ ტოტის გამოგონებაზე მიუთითებია, შემდეგ -ადამიანზე და უთქვამს:ეს(დამწერლობა) მოკლავს ამას(მეხსიერებას).ცხადია,დღეს წერასა და კითხვას აღარავინ უფრთხის,რადგან ადამიანები დარწმუნდნენ ,რომ იგი მეხსიერებას კი არ კლავს არამედ აწრთობს,ძალას მატებს.
XV საუკუნეში ,როცა ვიქტორ ჰიუგოს ,,პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში” მოთხრობილი ამბები ხდებოდა,წიგნის ბეჭდვა ახალი გამოგონებული იყო.მაშინ ადამიანთა აღზრდისთვის ძირითადად ტაძრის ფრესკებსა და ქანდაკებებს იყენებდნენ,წიგნს კი უნდობლობით ეკიდებოდნენ -ადამიანი ღმერთს არ დააშოროს ,ფუჭი ცნობისმოყვარეობა არ გაუღვივოსო.ამიტომაც მიუთითა ჰიუგოს რომანის პერსონაჟმა-აბატმა კლოდ ფროლომ-ჯერ წიგნზე ,შემდეგ ტაძარზე და ბრძანა: ეს (წიგნი) მოკლავს ამას (რწმენას).
ამის შემდგომ კარგა ხანი გავიდა .ახლა ვითარება შეიცვალა და თვით წიგნსაც გამოუჩნდნენ კონკურენტები:ჯერ ფოტოგრაფიული გამოსახულება ამოძრავდა და კინოხელოვნება გაჩნდა ,შემდეგ კი ტელევიზორმა დაიპყრო ქვეყანა.ამიტომაც ახლა ადამიანთა შიში წიგნის მომავალს დაუკავშირდა.დღეს ჯერ კომპიუტერზე მიუთითებენ ,შემდეგ წიგნზე და კვლავ იმავე ფრაზას იმეორებენ : ეს (კომპიუტერი) მოკლავს ამას (წიგნს).ნუთუ მართლა ასე უნდა მოხდეს?აქ ერთი რამ უნდა გავითვალისწინოთ :არსებობს ორგვარი წიგნი:საკითხავი და საცნობარო.პირველს ჩვეულებისამებრ ,თავიდან ბოლომდე ვკითხულობთ;მეორეს(ცნობარებს ,ენციკლოპედიებს……) კი ხანგამოშვებით ვაკითხავთ,რათა საჭირო ცნობები ამოვიკითხოთ.კომპიუტერს შეუძლია მეორე სახის წიგნი შეცვალს ,მაგრამ პირველს ვერ შეცვლის !!! წიგნის უპირველესობა დადებითად ფასდება, რამეთუ შეიძლება ითქვას, რომ მოსწავლე აგრეთვე კარგად უნდა ფლობდეს თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიებს, რათა არაჩვეულებრივ და უაღრესად საინტერესო მასალას მოუყაროს თავი. აღნიშნული პროექტი სტიმულის მიმცემი იქნება სხვა მოსწავლეებისათვის, თავისუფლად გამოიყენონ წიგნი და კომპიუტერი ერთობლივი კონკურსებისა თუ კონფერენციებისათვის. თუ დავუკვირდებით დღევანდელ რეალობას, დავინახავთ, რომ კომპიუტერის გარეშე რაიმე საქმის წარმოება თუ ორგანიზაციის არსებობა აბსოლუტურადშეუძლებელია. კომპიუტერი საკმაოდ პრაქტიკული ინსტრუმენტი აღმოჩნდა საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვადასხვა სფეროსათვის. მიუხედავად ზემოთაღნიშნულისა, მაინც არის იმგვარი მიზეზი, რაც კომპიუტერთან ფრთხილ დამოკიდებულებას გვაფიქრებინებს. უწინარეს ყოვლისა საქმე კომპიუტერთან ბავშვის ურთიერთობას შეეხება. კომპიუტერი ადამიანებისათვის მხოლოდ დამხმარე საშუალება არ არის. მასზე თამაშიც შესაძლებელია. თუკი ადრე მეგობარს ირჩევდი და მასთან ცოცხალი ურთიერთობით ცდილობდი თამაშის პირობების დაცვით გამარჯვებისათვის მიგეღწია, დღეს საუკეთესო მეგობრობას თვით კომპიუტერი გიწევს. არც კი არის საჭირო ვინმე საიმედო პარტნიორის მონახვა. ამ ფუნქციასაც კომპიუტერი ასრულებს. შესაბამისად ბავშვის განვითარების ერთ-ერთი ფაქტორი ჩლუნგდება. რას ნიშნავს "მოდაში არ არის"განა რას შეუძლია შეცვალოს წიგნი? თქვენი აზრით საიდან იღებენ მეტ ცოდნას ბავშვები. რამდენი ბავშვი კითხულობს წიგნს. რამდენი იღებს ინფორმაციას წიგნიდან. რა მოსწონთ წიგნიდან და რა მოსწონთ კომპიუტერიდან. ვაწარმოოთ კვლევა. მოვძებნოთ გამოსავალი. რა ღონისძიებები დავსახოთ ქვემოთ მოცემული ფორმულის განსახორციელებლად:
დღეს თითქმის ყველა ბავშვისთვის კომპიუტერი უკვე ჩვეულებრივი ნივთია. ის მას აღარ აოცებს, შეიძლება ითქვას, როგორც კვლევის ობიექტს ისე უყურებს. მშობლებს კი როგორც წესი, ბავშვის კომპიუტერით გატაცება, მასთან ხანგრძლივი დროის გატარება, ხშირ შემთხვევაში უფრო გვაღელვებს, ვიდრე გვახარებს.
მე და ჩემი მეგობრები ხშირად ვსაუბრობთ ამ თემაზე, ვცდილობთ სპეციალურ ლიტერატურას გავეცნოთ და შეძლებისდაგვარად შვილები მოვარიდოთ ხანგრძლივად კომპიუტერთან ყოფნას. მნიშვნელოვანი დასკვნა რაც გამოვიტანეთ ასეთია – პირველ რიგში სჯობს თავიდანვე განვსაზღვროთ დრო, რომელსაც ბავშვი კომპიუტერთან ატარებს.
სპეციალისტები გვირჩევენ, რომ 6 წლამდე ბავშვი კომპიუტერთან 10-15 წუთზე მეტხანს არ უნდა იმყოფებოდეს. თანაც ყოველდღე არა. 7-8 წლის ასაკში შეზღუდვა 30-40 წუთს შეადგენს. 11 წლის რომ გახდება შეიძლება საათნახევარიც დავსვათ. თან შევამოწმოთ, ხომ არ ირეკლავს ეკრანი შუქს დიდი ფანჯრებიდან ან სინათლის მკვეთრი წყაროებიდან. ეკრანს დავაკვირდეთ მაშინ, როცა კომპიუტერი ჩართულია. თუ ეკრანზე შუქის მკვეთრი ანარეკლი ჩანს, აჯობებს ფარდა ჩამოვაფაროთ და შუქიც გამოვრთოთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში შუქი ხელს შეუშლის გამოსახულების ხედვას. არ დაგვავიწყდეს კომფორტული ავეჯიც, თუ არ გვინდა, რომ ბავშვს კისერი და ზურგი ეტკინოს.
3 წლის პატარა შეგვიძლია გავართოთ განმავითარებელი კომპიუტერული თამაშებით. ეს საუკეთესო სტიმულია მეხსიერების და სწრაფი აზროვნების განვითარებისთვის. ასეთი თამაშების მთავარი გმირები ხომ უმეტესწილად კარგად ნაცნობი ზღაპრების და საყვარელი მულტფილმების პერსონაჟები არიან.
ბევრი მშობელი ფიქრობს, რომ კომპიუტერი ბავშვის მხედველობას აზიანებს. ასეც არის, უფროს ადამიანსაც ხომ ეღლება თვალები კომპიუტერთან ხანრძლივი მუშაობის მერე. ჰოდა, გვახსოვდეს, რომ ყველაფერში ზომიერებაა საჭირო. მაგრამ თუკი დროის ასაკობრივ ნორმებს დავიცავთ, არანაირი საფრთხე ჩვენი შვილების მხედველობას არ დაემუქრება.
ბებიები იმასაც ამბობენ, რომ კომპიუტერი რადიაციას ასხივებს. ბუნებრივია, რომელი მშობელი დასვამს თავის შვილს გამოსხივების წყაროსთან? თანამედროვე მონიტორები საერთოდ არაა რადიოაქტიური, მცირე რენტდგენის გამოსხივება კი არ აღემატება ბუნებრივი რადიაციული ფონის დონეს. დღეს რენტგენის გამოსხივების გაზომვამ აჩვენა, რომ ის დედამიწის ფონის დონეზეა. კარგი ხარისხის კომპიუტერის ელექტრომაგნიტური გამოსხივება ასევე შეესატყვისება ნორმატივებს. თუმცა დაბალი ხარისხის კომპიუტერის გვერდითი და უკანა კედლებიდან დაბალი სიხშირის ელექტრომაგნიტური გამოსხივების დონე შიძლება მომატებული იყოს. ოთახში, სადაც კომპიუტერი დგას, გარდა ამისა იცვლება ჰაერის ფიზიკური მახასიათებლები: ტემპერატურა შეიძლება 26-27 გრადუსამდე ავიდეს, შეფარდებითი სინოტივე კი ნორმაზე დაბლა იყოს 40-60%–მდე. ამასთანავე ჰაერი იონიზირდება, რაც ზრდის დადებითი (მძიმე) იონების რაოდენობას, რაც უარყოფითად მოქმედებს შრომისუნარიანობაზე. იონები ილექება ჰაერში და ხვდება სასუნთქ გზებში. ზოგი ადამიანი, მათ შორის ბავშვებიც, განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან და რეაგირებენ ჰაერის ასეთ ცვლილებაზე. ამისგან ჩნდება ყელის სიმშრალე, ხველაც.
მშობლებმა კომპიუტერი არ უნდა აღვიქვათ როგორც თავისუფალი დროის მიღების საშუალება. თუკი ბავშვს ჩავურთავთ განმავითარებელ თამაშს, მასთან ერთად ვითამაშოთ. მოზრდილ ბავშვებს ასეთი რამეები აღარ მოსწონთ, სროლებით და ჩხუბის სცენებით სავსე თამაშებში ებმებიან. არადა, ლოგიკური აზროვნების განმავითარებელი სიუჟეტური თამაშები ნამდვილად მოიძებნება ბაზარზე და ინტერნეტ სივრცეში.
კომპიუტერთან არც ისე ხანგრძლივი დროის გატარება, 1-2 საათი, მოზარდების 73% იწვევს მხედველობის დაღლას, იმ დროს, როდესაც ჩვეულებრივი სასწავლო გაკვეთილები დაღლილობას იწვევს მოზარდების მხოლოდ 54%-ში. კომპიუტერით გატაცებისას, როცა დიდ ემოციურ აღმავლობას განიცდიან, ბავშვები ვერც კი გრძნობენ დაღლას და განაგრძობენ გართობას. და თამაშის დროს ხომ საერთოდ საათობით ვერ წყდებან კომპიუტერს და ვერც დაღლილობას გრძნობენ. დღეს პაწაწინა ბავშებიც კი კომპიუტერთან სხედან. ხშირად კონტროლის გარეშეც. ამის შედეგად, საღამოს ბავშვი აღგზნებულია, გაღიზიანებული და უმართავიც კი. და როდესაც ბოლოსდაბოლოს დაიძინებს, წუხს: ხშირად იღვიძებს და მშობლებსაც აღვიძებს. დამნაშავე კი საყვარელი კომპიუტერია.
არსებობს კიდევ ერთი ნეგატიური ფაქტორი, რომლის ზემოქმედებაზეც რატომღაც იშვიათად ვფიქრობთ. 5-6 წლის ბავშვის ორგანიზმი აქტიურად ვითარდება. ბავშვს კომპიუტერთან მუშაობის დროს უწევს თანდათანობით გართულებული სივრცული და ლოგიკური ამოცანების ამოხსნა. ამისთვის კი საჭიროა ქონდეს საკმაოდ განვითარებული აბსტრაქტული აზროვნება, შედარების, შეფარდების, ანალიზის უნარი, მოკლე დროში უნდა გამოავლინოს თავისი ცოდნა და უნარ–ჩვევები. ეს კი მნიშვნელოვან გონებრივ და მხედველობით დაძაბულობას მოითხოვს, რადგან ბავშვს საკმაოდ ახლო მანძილიდან უწევს ეკრანზე დააკვირდეს პატარა ასოებს, ნახატებს, ციფრებს და შტრიხებს. თან მზერა პერიოდულად გადააქვს ეკრანიდან კლავიატურაზე და ამიტომ თვალის კუნთები ეძაბება. ამას ემატება ეკრანის შუქის პულსაცია. ამგვარად, თვალის დატვირთვა კომპიუტერთან მუშაობის დროს არსებითად განსხვავდება სხვა ტიპის მხედველობითი დატვირთვისგან – კითხვისგან, ან თუნდაც ტელეგადაცემის ყურებისგან. ამას დავუმატოთ მჯდომარე პოზაც, რომელიც ზრდის სტატიკურ დატვირთვას და ამცირებს თანამედროვე ბავშვების ისედაც დაბალ ფიზიკურ აქტივობას.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია ნერვულ – ემოციური დაძაბულობაა. საიდუმლო არაა, რომ კომპიუტერულ თამაშებს თან ახლავს ძლიერი ნერვიული დაძაბულობა, რადგან მოითხოვს სწრაფ საპასუხო რეაქციას. ნერვული პროცესების მოკლეხნიანი კონცენტრაცია ბავშვში აშკარა დაღლას იწვევს. კომპიუტერთან მუშაობისას ის თავისებურ ემოციურ სტრესს განიცდის. დაღლილობას თავიდან ავიცილებთ, თუკი შევზღუდავთ კომპიუტერთან ბავშვის ყოფნის დროს, ჩავუტარებთ თვალის ვარჯიშებს (ოფთალმოტრენაჟი), სწორად მოვაწყობთ სამუშაო ადგილს, გამოვიყენებთ ბავშვის ასაკის შესაფერ ხარისხიან პროგრამებს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია თუნდაც იმიტომ, რომ შფოთვა, დაბნეულობა, დაღლილობა გამოვლენას იწყებს კომპიუტერთან ყოფნის მე–14 წუთზე, ხოლო 20 წუთის შემდეგ ბავშვების 25% აღენიშნებათ უსიამოვნო მოვლენები ცენტრალური ნერვული სისტემის და მხედველობითი აპარატის. ახლა წარმოვიდგიმოთ რა ემართება ბავშვს, რომელიც საათობით, კონტროლის გარეშე კომპიუტერს უზის. ჯანმრთელობას რომ ზიანი არ მიაყენოს, ბავშვი შეიძლება კომპიუტერთან დავსვათ15 წუთი. თანამედროვე ოპერაციულ სისტემებში არსებობს ინტერნეტში შესვლის შეზღუდვის ფუნქცია, რაც შეგვიძლია გამოვიყენოთ მშობლებმა მაშინ, როცა ჩვენი შვილი მარტოა სახლში.
თვალის დაღლილობის ეფექტური პროფილაქტიკა არის მხედველობის ვარჯიში. ბავშვი თავს წევს მაღლა და წარმოიდგენს რომ პეპელა დაფრინავს ოთახში, თვალს ადევნებს მას, როგორ დაფრინავს ოთახის ერთი კუთხიდან მეორისკენ, ისე რომ თავს არ ანძრევს – მხოლოდ თვალები მოძრაობს.
ერთი სიტყვით, თუ კარგი ხარისხის კომპიუტერს შევიძენთ, მაშინ მთელი რიგი პრობლემების აცილება შეიძლება. ამასთანავე, ვეცადოთ დავიცვათ უსაფრთხოების რამდენიმე წესი: კომპიუტერი მოვათავსოთ ოთახის კუთხეში, ან კედელთან. ყოველ დღე სველი წესით უნდა დავალაგოთ ოთახი, სადაც კომპიუტერი დგას. ამიტომ არ ღირს ხალიჩის დაგებაც. კომპიუტერთან მუშაობის დაწყებამდე და მერეც, ეკრანი გავწმინდოთ ოდნავ ნოტიო ჩვარით. ითვლება, რომ კაკტუსი ამცირებს კომპიუტერის ნეგატიურ გავლენას. ხშირად გავანიავოთ ოთახი, შეგვიძლია სადმე დავდგათ აკვარიუმი და სხვა წყლიანი ჭურჭელი, რაც თურმე ზრდის ჰაერის სინოტივეს. მნიშვნელოვანია ავეჯი შეესაბამებოდეს ბავშვის სიმაღლეს. სკამი აუცილებლად საზურგით უნდა იყოს. ბავშვი კომპიუტერთან უნდა იჯდეს არანაკლებ 50-70 სმ დაშორებით, ისე რომ მზერა მიმართული ქონდეს ეკრანის ცენტრის პერპენდიკულარულად. უნდა იჯდეს სწორად, ან ოდნავ წინ გადახრილი.
კომპიუტერს წიგნზე მეტის გაკეთება შეუძლია, კომპიუტერით შეგიძლია მოძებნო ის ინფორმაცია, რისი მოძებნისთვისაც შეიძლება
Enable screen reader
დიდი დრო დაკარგო თუ ეძებ წიგნს, შეგიძლია ითამაშო თამაშები, შეხვიდე Youtube-ზე და უყურო ვიდეოებს, დაუკავშირდე შენ ნათესავს ან მეგობარს დედამიწის მეორე მხარეს… მაგრამ წიგნის შეუძლია ის, რასაც კომპიუტერი ვერ შეძლებს: კომპიუტერი წიგნს ვერ შეცვლის. რატომ? ეს მარტივია როდესაც წინ კომპიუტერი”გიდევს” და კითხულობ, თვალები ტყუილად გეღლება, არაფერს გრძნობ და რაიმეს ძლივს თუ იმახსოვრებ.(იგივეა ლეპტოპზეც) მაგრამ როდესაც სადმე ხარ მოკალათებული, წიგნიც კომფორტულად გიჭირავს, სულ სხვაგან ხარ, გონებით ჩაფლული ხარ წიგნში. შენ განიცდი იმას რასაც წიგნის გმირები განიცდიან. სულ სხვა განზომილებაში ხარ და აღარაფერი გახსოვს. მერწმუნეთ ამას კომპიუტერზე წიგნის კითხვით ვერ მიაღწევთ.................................
დამეთანხმებით ამ თემაზე ხშირად საუბრობენ უფროსები და თან ამასაც ამატებენ:კომპიუტერი მოკლავს წიგნს…..გთავაზობთ უმბერტო ეკოს საჯარო გამოსვლას…
ერთი ძველისძველი გადმოცემის თანახმად ,დამწერლობა ეგვიპტელთა ღმერთს – ტოტს შეუქმნია და ფარაონისათვის უთქვამს:ამით კაცთა მოდგმას დავამახსოვრებ იმას ,რაც შეიძლება დაავიწყდეთო.ფარაონი შეშფოთებულა ;ჯერ ტოტის გამოგონებაზე მიუთითებია, შემდეგ -ადამიანზე და უთქვამს:ეს(დამწერლობა) მოკლავს ამას(მეხსიერებას).ცხადია,დღეს წერასა და კითხვას აღარავინ უფრთხის,რადგან ადამიანები დარწმუნდნენ ,რომ იგი მეხსიერებას კი არ კლავს არამედ აწრთობს,ძალას მატებს.
XV საუკუნეში ,როცა ვიქტორ ჰიუგოს ,,პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში” მოთხრობილი ამბები ხდებოდა,წიგნის ბეჭდვა ახალი გამოგონებული იყო.მაშინ ადამიანთა აღზრდისთვის ძირითადად ტაძრის ფრესკებსა და ქანდაკებებს იყენებდნენ,წიგნს კი უნდობლობით ეკიდებოდნენ -ადამიანი ღმერთს არ დააშოროს ,ფუჭი ცნობისმოყვარეობა არ გაუღვივოსო.ამიტომაც მიუთითა ჰიუგოს რომანის პერსონაჟმა-აბატმა კლოდ ფროლომ-ჯერ წიგნზე ,შემდეგ ტაძარზე და ბრძანა: ეს (წიგნი) მოკლავს ამას (რწმენას).
ამის შემდგომ კარგა ხანი გავიდა .ახლა ვითარება შეიცვალა და თვით წიგნსაც გამოუჩნდნენ კონკურენტები:ჯერ ფოტოგრაფიული გამოსახულება ამოძრავდა და კინოხელოვნება გაჩნდა ,შემდეგ კი ტელევიზორმა დაიპყრო ქვეყანა.ამიტომაც ახლა ადამიანთა შიში წიგნის მომავალს დაუკავშირდა.დღეს ჯერ კომპიუტერზე მიუთითებენ ,შემდეგ წიგნზე და კვლავ იმავე ფრაზას იმეორებენ : ეს (კომპიუტერი) მოკლავს ამას (წიგნს).ნუთუ მართლა ასე უნდა მოხდეს?აქ ერთი რამ უნდა გავითვალისწინოთ :არსებობს ორგვარი წიგნი:საკითხავი და საცნობარო.პირველს ჩვეულებისამებრ ,თავიდან ბოლომდე ვკითხულობთ;მეორეს(ცნობარებს ,ენციკლოპედიებს……) კი ხანგამოშვებით ვაკითხავთ,რათა საჭირო ცნობები ამოვიკითხოთ.კომპიუტერს შეუძლია მეორე სახის წიგნი შეცვალს ,მაგრამ პირველს ვერ შეცვლის !!! წიგნის უპირველესობა დადებითად ფასდება, რამეთუ შეიძლება ითქვას, რომ მოსწავლე აგრეთვე კარგად უნდა ფლობდეს თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიებს, რათა არაჩვეულებრივ და უაღრესად საინტერესო მასალას მოუყაროს თავი. აღნიშნული პროექტი სტიმულის მიმცემი იქნება სხვა მოსწავლეებისათვის, თავისუფლად გამოიყენონ წიგნი და კომპიუტერი ერთობლივი კონკურსებისა თუ კონფერენციებისათვის. თუ დავუკვირდებით დღევანდელ რეალობას, დავინახავთ, რომ კომპიუტერის გარეშე რაიმე საქმის წარმოება თუ ორგანიზაციის არსებობა აბსოლუტურადშეუძლებელია. კომპიუტერი საკმაოდ პრაქტიკული ინსტრუმენტი აღმოჩნდა საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვადასხვა სფეროსათვის. მიუხედავად ზემოთაღნიშნულისა, მაინც არის იმგვარი მიზეზი, რაც კომპიუტერთან ფრთხილ დამოკიდებულებას გვაფიქრებინებს. უწინარეს ყოვლისა საქმე კომპიუტერთან ბავშვის ურთიერთობას შეეხება. კომპიუტერი ადამიანებისათვის მხოლოდ დამხმარე საშუალება არ არის. მასზე თამაშიც შესაძლებელია. თუკი ადრე მეგობარს ირჩევდი და მასთან ცოცხალი ურთიერთობით ცდილობდი თამაშის პირობების დაცვით გამარჯვებისათვის მიგეღწია, დღეს საუკეთესო მეგობრობას თვით კომპიუტერი გიწევს. არც კი არის საჭირო ვინმე საიმედო პარტნიორის მონახვა. ამ ფუნქციასაც კომპიუტერი ასრულებს. შესაბამისად ბავშვის განვითარების ერთ-ერთი ფაქტორი ჩლუნგდება. რას ნიშნავს "მოდაში არ არის"განა რას შეუძლია შეცვალოს წიგნი? თქვენი აზრით საიდან იღებენ მეტ ცოდნას ბავშვები. რამდენი ბავშვი კითხულობს წიგნს. რამდენი იღებს ინფორმაციას წიგნიდან. რა მოსწონთ წიგნიდან და რა მოსწონთ კომპიუტერიდან. ვაწარმოოთ კვლევა. მოვძებნოთ გამოსავალი. რა ღონისძიებები დავსახოთ ქვემოთ მოცემული ფორმულის განსახორციელებლად:
დღეს თითქმის ყველა ბავშვისთვის კომპიუტერი უკვე ჩვეულებრივი ნივთია. ის მას აღარ აოცებს, შეიძლება ითქვას, როგორც კვლევის ობიექტს ისე უყურებს. მშობლებს კი როგორც წესი, ბავშვის კომპიუტერით გატაცება, მასთან ხანგრძლივი დროის გატარება, ხშირ შემთხვევაში უფრო გვაღელვებს, ვიდრე გვახარებს.
მე და ჩემი მეგობრები ხშირად ვსაუბრობთ ამ თემაზე, ვცდილობთ სპეციალურ ლიტერატურას გავეცნოთ და შეძლებისდაგვარად შვილები მოვარიდოთ ხანგრძლივად კომპიუტერთან ყოფნას. მნიშვნელოვანი დასკვნა რაც გამოვიტანეთ ასეთია – პირველ რიგში სჯობს თავიდანვე განვსაზღვროთ დრო, რომელსაც ბავშვი კომპიუტერთან ატარებს.
სპეციალისტები გვირჩევენ, რომ 6 წლამდე ბავშვი კომპიუტერთან 10-15 წუთზე მეტხანს არ უნდა იმყოფებოდეს. თანაც ყოველდღე არა. 7-8 წლის ასაკში შეზღუდვა 30-40 წუთს შეადგენს. 11 წლის რომ გახდება შეიძლება საათნახევარიც დავსვათ. თან შევამოწმოთ, ხომ არ ირეკლავს ეკრანი შუქს დიდი ფანჯრებიდან ან სინათლის მკვეთრი წყაროებიდან. ეკრანს დავაკვირდეთ მაშინ, როცა კომპიუტერი ჩართულია. თუ ეკრანზე შუქის მკვეთრი ანარეკლი ჩანს, აჯობებს ფარდა ჩამოვაფაროთ და შუქიც გამოვრთოთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში შუქი ხელს შეუშლის გამოსახულების ხედვას. არ დაგვავიწყდეს კომფორტული ავეჯიც, თუ არ გვინდა, რომ ბავშვს კისერი და ზურგი ეტკინოს.
3 წლის პატარა შეგვიძლია გავართოთ განმავითარებელი კომპიუტერული თამაშებით. ეს საუკეთესო სტიმულია მეხსიერების და სწრაფი აზროვნების განვითარებისთვის. ასეთი თამაშების მთავარი გმირები ხომ უმეტესწილად კარგად ნაცნობი ზღაპრების და საყვარელი მულტფილმების პერსონაჟები არიან.
ბევრი მშობელი ფიქრობს, რომ კომპიუტერი ბავშვის მხედველობას აზიანებს. ასეც არის, უფროს ადამიანსაც ხომ ეღლება თვალები კომპიუტერთან ხანრძლივი მუშაობის მერე. ჰოდა, გვახსოვდეს, რომ ყველაფერში ზომიერებაა საჭირო. მაგრამ თუკი დროის ასაკობრივ ნორმებს დავიცავთ, არანაირი საფრთხე ჩვენი შვილების მხედველობას არ დაემუქრება.
ბებიები იმასაც ამბობენ, რომ კომპიუტერი რადიაციას ასხივებს. ბუნებრივია, რომელი მშობელი დასვამს თავის შვილს გამოსხივების წყაროსთან? თანამედროვე მონიტორები საერთოდ არაა რადიოაქტიური, მცირე რენტდგენის გამოსხივება კი არ აღემატება ბუნებრივი რადიაციული ფონის დონეს. დღეს რენტგენის გამოსხივების გაზომვამ აჩვენა, რომ ის დედამიწის ფონის დონეზეა. კარგი ხარისხის კომპიუტერის ელექტრომაგნიტური გამოსხივება ასევე შეესატყვისება ნორმატივებს. თუმცა დაბალი ხარისხის კომპიუტერის გვერდითი და უკანა კედლებიდან დაბალი სიხშირის ელექტრომაგნიტური გამოსხივების დონე შიძლება მომატებული იყოს. ოთახში, სადაც კომპიუტერი დგას, გარდა ამისა იცვლება ჰაერის ფიზიკური მახასიათებლები: ტემპერატურა შეიძლება 26-27 გრადუსამდე ავიდეს, შეფარდებითი სინოტივე კი ნორმაზე დაბლა იყოს 40-60%–მდე. ამასთანავე ჰაერი იონიზირდება, რაც ზრდის დადებითი (მძიმე) იონების რაოდენობას, რაც უარყოფითად მოქმედებს შრომისუნარიანობაზე. იონები ილექება ჰაერში და ხვდება სასუნთქ გზებში. ზოგი ადამიანი, მათ შორის ბავშვებიც, განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან და რეაგირებენ ჰაერის ასეთ ცვლილებაზე. ამისგან ჩნდება ყელის სიმშრალე, ხველაც.
მშობლებმა კომპიუტერი არ უნდა აღვიქვათ როგორც თავისუფალი დროის მიღების საშუალება. თუკი ბავშვს ჩავურთავთ განმავითარებელ თამაშს, მასთან ერთად ვითამაშოთ. მოზრდილ ბავშვებს ასეთი რამეები აღარ მოსწონთ, სროლებით და ჩხუბის სცენებით სავსე თამაშებში ებმებიან. არადა, ლოგიკური აზროვნების განმავითარებელი სიუჟეტური თამაშები ნამდვილად მოიძებნება ბაზარზე და ინტერნეტ სივრცეში.
კომპიუტერთან არც ისე ხანგრძლივი დროის გატარება, 1-2 საათი, მოზარდების 73% იწვევს მხედველობის დაღლას, იმ დროს, როდესაც ჩვეულებრივი სასწავლო გაკვეთილები დაღლილობას იწვევს მოზარდების მხოლოდ 54%-ში. კომპიუტერით გატაცებისას, როცა დიდ ემოციურ აღმავლობას განიცდიან, ბავშვები ვერც კი გრძნობენ დაღლას და განაგრძობენ გართობას. და თამაშის დროს ხომ საერთოდ საათობით ვერ წყდებან კომპიუტერს და ვერც დაღლილობას გრძნობენ. დღეს პაწაწინა ბავშებიც კი კომპიუტერთან სხედან. ხშირად კონტროლის გარეშეც. ამის შედეგად, საღამოს ბავშვი აღგზნებულია, გაღიზიანებული და უმართავიც კი. და როდესაც ბოლოსდაბოლოს დაიძინებს, წუხს: ხშირად იღვიძებს და მშობლებსაც აღვიძებს. დამნაშავე კი საყვარელი კომპიუტერია.
არსებობს კიდევ ერთი ნეგატიური ფაქტორი, რომლის ზემოქმედებაზეც რატომღაც იშვიათად ვფიქრობთ. 5-6 წლის ბავშვის ორგანიზმი აქტიურად ვითარდება. ბავშვს კომპიუტერთან მუშაობის დროს უწევს თანდათანობით გართულებული სივრცული და ლოგიკური ამოცანების ამოხსნა. ამისთვის კი საჭიროა ქონდეს საკმაოდ განვითარებული აბსტრაქტული აზროვნება, შედარების, შეფარდების, ანალიზის უნარი, მოკლე დროში უნდა გამოავლინოს თავისი ცოდნა და უნარ–ჩვევები. ეს კი მნიშვნელოვან გონებრივ და მხედველობით დაძაბულობას მოითხოვს, რადგან ბავშვს საკმაოდ ახლო მანძილიდან უწევს ეკრანზე დააკვირდეს პატარა ასოებს, ნახატებს, ციფრებს და შტრიხებს. თან მზერა პერიოდულად გადააქვს ეკრანიდან კლავიატურაზე და ამიტომ თვალის კუნთები ეძაბება. ამას ემატება ეკრანის შუქის პულსაცია. ამგვარად, თვალის დატვირთვა კომპიუტერთან მუშაობის დროს არსებითად განსხვავდება სხვა ტიპის მხედველობითი დატვირთვისგან – კითხვისგან, ან თუნდაც ტელეგადაცემის ყურებისგან. ამას დავუმატოთ მჯდომარე პოზაც, რომელიც ზრდის სტატიკურ დატვირთვას და ამცირებს თანამედროვე ბავშვების ისედაც დაბალ ფიზიკურ აქტივობას.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია ნერვულ – ემოციური დაძაბულობაა. საიდუმლო არაა, რომ კომპიუტერულ თამაშებს თან ახლავს ძლიერი ნერვიული დაძაბულობა, რადგან მოითხოვს სწრაფ საპასუხო რეაქციას. ნერვული პროცესების მოკლეხნიანი კონცენტრაცია ბავშვში აშკარა დაღლას იწვევს. კომპიუტერთან მუშაობისას ის თავისებურ ემოციურ სტრესს განიცდის. დაღლილობას თავიდან ავიცილებთ, თუკი შევზღუდავთ კომპიუტერთან ბავშვის ყოფნის დროს, ჩავუტარებთ თვალის ვარჯიშებს (ოფთალმოტრენაჟი), სწორად მოვაწყობთ სამუშაო ადგილს, გამოვიყენებთ ბავშვის ასაკის შესაფერ ხარისხიან პროგრამებს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია თუნდაც იმიტომ, რომ შფოთვა, დაბნეულობა, დაღლილობა გამოვლენას იწყებს კომპიუტერთან ყოფნის მე–14 წუთზე, ხოლო 20 წუთის შემდეგ ბავშვების 25% აღენიშნებათ უსიამოვნო მოვლენები ცენტრალური ნერვული სისტემის და მხედველობითი აპარატის. ახლა წარმოვიდგიმოთ რა ემართება ბავშვს, რომელიც საათობით, კონტროლის გარეშე კომპიუტერს უზის. ჯანმრთელობას რომ ზიანი არ მიაყენოს, ბავშვი შეიძლება კომპიუტერთან დავსვათ15 წუთი. თანამედროვე ოპერაციულ სისტემებში არსებობს ინტერნეტში შესვლის შეზღუდვის ფუნქცია, რაც შეგვიძლია გამოვიყენოთ მშობლებმა მაშინ, როცა ჩვენი შვილი მარტოა სახლში.
თვალის დაღლილობის ეფექტური პროფილაქტიკა არის მხედველობის ვარჯიში. ბავშვი თავს წევს მაღლა და წარმოიდგენს რომ პეპელა დაფრინავს ოთახში, თვალს ადევნებს მას, როგორ დაფრინავს ოთახის ერთი კუთხიდან მეორისკენ, ისე რომ თავს არ ანძრევს – მხოლოდ თვალები მოძრაობს.
ერთი სიტყვით, თუ კარგი ხარისხის კომპიუტერს შევიძენთ, მაშინ მთელი რიგი პრობლემების აცილება შეიძლება. ამასთანავე, ვეცადოთ დავიცვათ უსაფრთხოების რამდენიმე წესი: კომპიუტერი მოვათავსოთ ოთახის კუთხეში, ან კედელთან. ყოველ დღე სველი წესით უნდა დავალაგოთ ოთახი, სადაც კომპიუტერი დგას. ამიტომ არ ღირს ხალიჩის დაგებაც. კომპიუტერთან მუშაობის დაწყებამდე და მერეც, ეკრანი გავწმინდოთ ოდნავ ნოტიო ჩვარით. ითვლება, რომ კაკტუსი ამცირებს კომპიუტერის ნეგატიურ გავლენას. ხშირად გავანიავოთ ოთახი, შეგვიძლია სადმე დავდგათ აკვარიუმი და სხვა წყლიანი ჭურჭელი, რაც თურმე ზრდის ჰაერის სინოტივეს. მნიშვნელოვანია ავეჯი შეესაბამებოდეს ბავშვის სიმაღლეს. სკამი აუცილებლად საზურგით უნდა იყოს. ბავშვი კომპიუტერთან უნდა იჯდეს არანაკლებ 50-70 სმ დაშორებით, ისე რომ მზერა მიმართული ქონდეს ეკრანის ცენტრის პერპენდიკულარულად. უნდა იჯდეს სწორად, ან ოდნავ წინ გადახრილი.
Subscribe to:
Comments (Atom)